________________
મરણસમાધિ : એક અધ્યયન
૨) તંદુલવેયાલિય (તંદુલવૈચારિક) :
પ્રસ્તુતગ્રંથના કર્તા અજ્ઞાત છે. પરંતુ તેમના સમય અંગે અનુમાન થાયછે કે તેઓ દશવૈકાલિક ચૂર્ણિકારના સમયની પહેલાંના કોઈ મહાપ્રભાવશાળી સ્થવિર ભગવંત હોવા જોઈએ. કારણ દશવૈકાલિકસૂત્રની ચૂર્ણિમાં તંદુલવેયાલિયનો ઉલ્લેખ થયો છે.૫
11
નંદીસૂત્ર તથા પાક્ષિકસૂત્રમાં પણ આનો ઉલ્લેખ જોવા મળેછે. નંદીસૂત્રની ચૂર્ણિ તથા વૃત્તિમાં આનો પરિચય નથી પરંતુ પાક્ષિકસૂત્રની વૃત્તિ (પત્ર ૬૩)માં આનો પરિચય આ પ્રમાણે આપ્યો છે –
तंदुलवेयालियं त्ति तन्दुलानां वर्षशतायुष्क पुरुष प्रतिदिन भोग्यानां संख्याविचारेणोपलक्षितो ग्रंथविशेषसः तंदुलवैचारिकमिति ।
જૈન ગ્રંથાવલીમાં પ્રસ્તુત ગ્રંથની મૂળ ગાથાઓ ૪૦૦ હોવાની નોંધ છે. જગદીશચન્દ્ર જૈન પ્રસ્તુત ગ્રંથની ૧૩૯ ગાથાઓ હોવાનો ઉલ્લેખ કરે છે, જ્યારે પ્રકીર્ણકોના સંપાદન સમયે પ્રસ્તુત પ્રકીર્ણકની ૧૭૭ ગાથાઓ પં. અમૃતલાલ ભોજકે આપીછે. તંદુલવૈચારિક ગ્રંથની વૃત્તિના કર્તા વિજયવિમલ હતા.
૬
પદ્ય અને ગદ્ય મિશ્રિત આ પ્રકીર્ણકમાં ઘણાખરા ગદ્યસંદર્ભો અક્ષરશઃ ભગવતીસૂત્રનાછે.
અહીં અરુચિભાવનું અપૂર્વ અને બોધદાયક વર્ણન વિસ્તારથી આપવામાં આવ્યું છે.
૬.
પ્રારંભમાં મંગલાચરણ કર્યા પછી જીવના ગર્ભવાસના સમયનું પ્રમાણ, ગર્ભોત્પત્તિયોગ્ય યોનિનું સ્વરૂપ, ગર્ભવાસનો ઉત્કૃષ્ટ સમય, ગર્ભગત જીવની જાતિનું નિરૂપણ, ગર્ભગત જીવનો વિકાસક્રમ, આહાર તથા આહારનું પરિણામ,
૫.
દશવૈકાલિક ચૂર્ણિ – અગસ્ત્યસિંહ પૃ.૩, પં.૧૨. જુઓ પઈણ્યસુત્તાઈ ભા.૧, પૃ.૧.
તંદુલવૈચારિક - વૃત્તિ (પત્ર ૩૮)-કર્તા વિજયવિમલ. જુઓ જૈન ગ્રંથાવલી પૃ.૪૪.
પઈણયસુત્તાઈ ભા.૧, પ્રસ્તાવના, પૃ.૩૩.
