________________
મરણસમાધિઃ એક અધ્યયન
125
સમાધિમરણ -મરણસમાધિ ગ્રંથ પ્રમાણે -
જીવનના અંતિમ સમય સુધી જે સમ્યકજ્ઞાન, દર્શનથી રહિત હોય, મોહને વશ હોય, સ્વાદમાં પણ લંપટ હોય, વિષયને પરવશ બની કષાયને વશ થયેલો હોય તથા આર્તધ્યાન કરનાર હોય તેવા જીવનું મરણ અસમાધિવાળું બને છે. માયા અને મિથ્યાત્વને કારણે તેવો જીવ પોતાના દુષ્કૃત્યોનું, શલ્યોનું ઉદ્ધરણ કરી શકતો નથી અને તેથી સંસારમાં તેનું પરિભ્રમણ ચાલુ જ રહે છે. આમ કહી મરણસમાધિકાર બાલમરણ અથવા અસમાધિમરણ કોને કહેવાય તે તરફ અંગુલિનિર્દેશ કરે છે.
વળી, સમાધિપૂર્વક મૃત્યુને ભેટનાર સાધક કેવા હોય છે તે બતાવતાં ગ્રંથકાર કહે છે -
“મૃત્યુ જેવો કોઈ ભય નથી, જન્મના જેવું કોઈ દુઃખ નથી, શરીર અને આત્મા જુદા છે, કાયાના મમત્ત્વથી જ જીવને સંસારમાં ફરી આવવું પડે છે.”૦
આવા અનેક નિર્વેદયુક્ત વચનો ગુરુ પાસેથી સાંભળી સંવેગયુક્ત ક્ષપક ત્રિકરણથી યુક્ત બની પોતાના અપરાધોની ગુરુ પાસે આલોચના કરી, સકલ સંઘ, આચાર્ય, ઉપાધ્યાય, સર્વ શ્રમણ સંઘની ક્ષમાપના કરી, બાહ્ય અને આંતરિક મમત્વનો ત્યાગ કરી સાધનામાં લીન બને છે.
સાધકને તેની સાધનામાં તન્મયતા રહે તે માટે નિર્ધામકતેને ક્રમશઃ આહારનો ત્યાગ કરાવે છે. સાધક મુનિ પોતે પણ આહારના દોષને જુએ છે, ચિંતoછે કે –
“આહાર જસર્વસુખના ઉદ્ભવસ્થાન, જીવિતના સારરૂપ છે; છતા સર્વ દુઃખનું કારણ પણ તે જ છે, આહારની ઈચ્છામાત્રથી જ તંદુલિયો મત્સ્ય સાતમી નરકે જાયછે, મેં પણ અનંત ભવોમાં ઘણા આહાર કર્યા, ઘણી નદીઓના પાણી પીધા છતાં પણ તૃપ્તિ નથી તો હવે એવા આહાર-પાણીથી મારે સર્યું.૭૧
નિર્ધામક આચાર્ય અનશની મુનિને કાયાના મમત્ત્વની દૂર રહેવાનો વખતોવખત ઉપદેશ આપે છે. અને કહે છે અત્યારે અશાતા થાય છે તો પણ ૬૯. મરણસમાધિ ગાથા. ૩૫૯-૩૬૨. ૭૦. એજન. ગાથા ૪૦૨-૪૦૫. ૭૧. એજન. ગાથા ૨૪૭-૨૪૮.
