________________
મરણસમાધિઃ એક અધ્યયન
56
વળી, બધા કર્મોમાં વધુ શક્તિશાળી મોહનીય કર્મને તોડવા એવી ભાવના દર્શાવી છે - ખરેખર આ સંસારમાં અનાદિથી હું દુઃખ ભોગવી રહ્યો છું તેનું મૂળ કારણ પદાર્થો ઉપરની મમતા છે, આ મમતાનો હું ત્યાગ કરું છું. હું એકલો છું, મારું કોઈ નથી, હું કોઈનો નથી, મોહને કારણે મને દુનિયાનું સ્પષ્ટ દર્શન ન થયું એવા મોહને હું તજું.
આવી ભાવના ભાવ્યા પછી પોતાની થયેલી ભૂલોનું ગુરુ આગળ જઈ પ્રાયશ્ચિત્ત લેવું અને તે પ્રાયશ્ચિત્ત પૂરું કરવું એમ કહી અહીં ગ્રંથકારે પ્રાયશ્ચિત્ત ‘આપનાર ગુરુના ગુણો પણ બતાવ્યાં છે.
અંતસમયે સમાધિભાવ રાખવાની મહત્તા દર્શાવતાં કહ્યું કે જેઓ અસમાધિભાવમાં એટલે કે મિથ્યાભાવમાં રાચે છે તથા કૃષ્ણલેશ્યાના અધ્યવસાયોમાં વર્તે છે તેવા જીવો નિદાનપૂર્વક મરણને પામી દુર્લભબોધિપણાને પ્રાપ્ત કરે છે (ગાથા ૪૧)૧૨ વળી જેઓ શુભપરિણામપૂર્વક, નિદાનરહિત મરણને પામે છે તેઓ સમાધિમરણના યોગે ભાવિકાલમાં સુલભબોધિપણાને પામે છે.
સમાધિભાવને અખંડિત રાખવા માટે શ્રી જિનકથિત શ્રુતજ્ઞાનના પરિશીલનની આવશ્યકતા છે. પરંતુ સમર્થ મનોયોગને ધરાવનાર આત્માઓ પણ મરણના અવસરે બાર અંગરૂપ શ્રુતજ્ઞાનનું ચિંતન કરી શકતાં નથી તો તે વખતે શું કરવું? તેના વિષે ગ્રંથકાર કહે છે કે વીતરાગના શાસનમાં કોઈ પણ એક પદના ચિંતનથી આત્મા વારંવાર સંવેગને પામે છે. તે પદના વારંવાર પરિશીલન મનનથી તે અવશ્ય આરાધક થાય છે. આવો સુવિહિત આત્મા સમાધિભાવથી કાળ કરીને ઉત્કૃષ્ટથી ત્રણ ભવમાં મોક્ષ મેળવે છે.
વર્તમાનકાળમાં જીવોના આયુષ્યનો નાશ થાય એ અચોક્કસ છે, ધીરપુરુષ તથા કાયર પુરુષ બન્નેએ મરવું પડે છે. મરણની બીક કોને નથી લાગતી? તેના ૧૨. મિચ્છરંસળત્યા નિયાણા દસમીકાઢી.
इय जे मरंति जीवा तेसिं दुलहा भवे बोहि ॥ ४१ ॥ ૧૩. Mમિ વિ ગમ પણ સંવે વીયરીમતિ
गच्छइ नरी अभिक्खं तं मरणं तेण मरियव्वं ॥ ६० ॥ आराहणीवउत्तो कालं काऊणं सुविहिओ सम्म । ૩ો તિરિ ભવે તૂi નિકળ્યા || દર . (આતુર.)
