________________
મરણસમાધિ : એક અધ્યયન
છે. કર્મના ઉદયે આવી પડેલી વેદનાને સહન કરવી, તે ભક્તપરિજ્ઞા ગાથા ૧૫૬ અને મરણસમાધિ ગાથા ૪૦૬, ૪૦૯માં કહી છે. આલોચના, શલ્યઉદ્ધરણની વાત ભક્તપરિજ્ઞા ગાથા ૧૯ અને મરણસમાધિ ગાથા ૪૯માં કહીછે.
70
તદુપરાંત, જીવનની અંતિમ ક્ષણોમાં આવી પડેલી વેદનાને સમભાવથી સહન કરનાર મહાપુરુષો જેવા કે – ચાણક્ય, અવંતિસુકુમાલ, સુકોશલ મુનિના દ્રષ્ટાંતો પણ બન્ને ગ્રંથમાં છે.
આતુરપ્રત્યાખ્યાન અને સમાધિમરણની પણ ૧૭ ગાથાઓ એકસરખી જોવા મળેછે.૪૪ ઉપરાંત, સમગ્ર ગ્રંથમાં જે વાત કરવામાં આવીછે, તેના ઘણા ભાવોને મરણસમાધિકારે ઝીલ્યાં છે, અને પોતાના ગ્રંથમાં સ્થાન આપ્યું છે. જેમ કે મરણસમાધિ ગાથા ૨૧૭ અને આઉ૨પચ્ચક્ખાણ ગાથા ૨૯, મરણસમાધિ ગાથા ૨૮૮ આઉરપચ્ચક્ખાણ ૫૨, મ.સ.ગાથા ૨૦૮ આઉરપચ્ચક્ખાણ ગાથા ૫૩, મ.સ.ગાથા ૨૫૬ અને આ.૫.ગાથા ૫૭-સમાન ભાવવાળી ગાથાઓછે.
આરાધનાપતાકા નામક ૨ ગ્રંથોછે.
૧) પ્રાચીન આચાર્ય વિરચિત ૨) વીરભદ્રાચાર્યકૃત. પ્રસ્તુત ગ્રંથકારે બન્નેમાંથી ગ થાઓ લીધી છે.૪૫
પૂર્વસીમા નક્કી કરવા ઉપર ૭ શુદ્દામાં આપણે જોયું કે, પ્રસ્તુત સંગ્રહીત ગાથાઓછેલ્લામાં છેલ્લી ૧૧મી શતીના ગ્રંથકારોમાંથી લીધેલીછે. પ્રસ્તુત ગ્રંથ આમ ૧૧મી શતીની પછી લખાયેલો માની શકાય.
(બ) ઉત્તરસીમા ઃ
(૧) જૈન ગ્રંથોના સૂચિપત્ર બૃહદ્ધિ પનિકામાં પ્રસ્તુત ગ્રંથનો ઉલ્લેખ જોવા મળે છે. તેમાં પ્રસ્તુત પ્રકીર્ણકનું નામ મરણસમાધિ જછે અને ગાથા ૬૫૬ નોંધીછે. બૃહટ્ટિપ્પનિકાનો સમય લગભગ ઈ.સ. ૧૫૬૬ની આસપાસછે.૪૬ એમાં પ્રસ્તુત મરણસમાધિનો ઉલ્લેખ સાબિત કરે છે કે, એ પહેલાં ગ્રંથ લખાઈ ગયો હોવો જોઈએ. બૃહટ્ટિપ્પનિકાકાર સામે તે હોવો જોઈએ.
૪૪. જુઓ પરિશિષ્ટ નં. ૧.
૪૫. જુઓ પરિશિષ્ટ નં. ૧.
૪૬. જૈન સાહિત્ય કા બૃહદ્ ઈતિહાસ. ભા.૧, પૃ.૩૮.
