________________
મરણસમાધિ: એક અધ્યયન
137
૨) પ્રતિક્રમણ - “ફરીથી નહિ કરું” એમ કહેવાથી શુદ્ધ થવાય એવું. ૩) મિશ્ર - આલોચના અને પ્રતિક્રમણથી શુદ્ધ થવાય એવું.
૪) વિવેક - ભૂલથી સદોષ આહાર આવી જાય તો માત્ર તેના વિવેક એટલે ત્યાગથી શુદ્ધ થવાય એવું.
૫) વ્યુત્સર્ગ - કાયચેષ્ટાનો રોધ કરી ધ્યાન કરવાથી શુદ્ધ થવાય એવું.. - ૬) તપ - ઉપવાસ, અનશનાદિ તપથી શુદ્ધ થવાય એવું.
૭) છેદ - દોષ પ્રમાણે દિવસ, પક્ષ, માસ કે વર્ષની પ્રવજ્યા ઘટાડીને શુદ્ધ થવાય એવું.
૮) મૂલ – સર્વ વ્રતપર્યાયનો છેદ કરી મૂલમહાવ્રત લેવાથી શુદ્ધ થવાય એવું.
૯) અનવસ્થાપ્ય - વિશિષ્ટતપન કરે (બેસવા ઊઠવા અસમર્થ થાય એવું.) ત્યાં સુધી મહાવ્રત કે વેશમાં સ્થાપી ન શકાય એવું.
૧૦) પારાચિક - સાધ્વી, રાજરાણી, ઈત્યાદિના શીલભંગસ્પી મહાદોષ કરનારા આચાર્યને વેશ અને ક્ષેત્રનો ત્યાગ કરી છ માસથી બાર માસ સુધી રાખવું પડતું પ્રાયશ્ચિત.
શુદ્ધ ભાવથી પોતાના દોષ ગુરુ સમક્ષ વચન દ્વારા પ્રગટ કરવાથી જીવના માયા, નિદાન અને મિથ્યાદર્શન આ ત્રણ શલ્યો દૂર થાય છે.
૧) માયા એટલે શઠતા, કપટ.
૨) “આ તપશ્ચર્યા આદિનું મને આ ફળ મળે એ પ્રકારની વિચારધારા એ નિદાન છે.
૩) અતત્ત્વોમાં તત્ત્વાભિનિવેશ એ મિથ્યાદર્શન છે.
ભક્તિમાર્ગના વિઘાતક તથા અનંત સંસારના વધારનાર આ ત્રણ શલ્યોને આલોચના દ્વારા દૂર કરી શકાય છે. આ ત્રણ શલ્યો નીકળી જતાં જીવમાં રહેલી સરળતા વધે છે, પૂર્વોપાર્જિત કર્મોની નિર્જરા થાય છે, સ્ત્રીવેદ અને નંપુસકવેદનો
૯૧. શ્રી ઉત્તરાધ્યયનસૂત્ર. ૨૯મુ અધ્યયન. કન્ધયાલાલજી. ભા.૪.પૃ.૨૧૩.
