________________
મરણસમાધિ ઃ એક અધ્યયન
192
સોમદત્ત
શય્યા પરિષહ (મરણસમાધિ ગાથા ૪૯૪)
કૌશામ્બીમાં યજ્ઞદત્ત બ્રાહ્મણના બે પુત્રો સોમદત્ત અને સોમદેવ હતા. તેમણે સોમભૂતિ મુનિ પાસે સમ્યક્ દીક્ષા લીધી હતી. વિચરતાં વિચરતાં પોતાના માતાપિતા (જેઓ ઉજ્જૈની ગયાં હતાં)ને બોધ પમાડવા ગયા. તે સમયે ત્યાં બ્રાહ્મણો પણ દારુ પીતા હતાં. કુટુંબના વડવાઓએ મુનિઓને પણ અન્ય દ્રવ્યથી યુક્ત દારુ આપ્યો. અચિત્ત પાણી જાણી અજ્ઞાનપણામાં તે સાધુઓએ પીધો અને દારુથી પીડિત થયાં. વિકાર શાંત થતાં સત્ય હકીકત જાણી ને ‘મહાપ્રમાદનું આ કારણ થયું અકાર્ય થયું’. ફરીથી આવું ન બને તે માટે આહારનો સર્વથા ત્યાગ કરી નદીકિનારે લાકડાં ઉપર પાદપોપગમન કર્યું.
અચાનક ભારે વર્ષો થઈ, લાકડું નદીમાં તરવા માંડ્યું, અથડાતું, કૂટાતું તે લાકડું સમુદ્રમાં પહોંચ્યું. આ બધા સમય દરમ્યાન બન્ને સાધુઓ સમભાવમાં રહ્યા. અસહાય અને તીવ્ર વેદનાવાળા હોવાછતાં શરીરની રક્ષા નહીં કરતાં તેઓ સમાધિમરણને પામ્યા.
(આધાર :) - ઉત્ત. વિવૃત્તિ. પૃ.૫૪.
મથુર ક્ષપક આક્રોશ પરિષહ (૧) (મરણસમાધિ ગાથા ૪૯૫)
મથુરામાં મથુર નામે ક્ષપક (મુનિ) ગોચરી વખતે નીકળ્યાં. (આ ક્ષપકને શાસનદેવીની સહાય હતી) રસ્તામાં બ્રાહ્મણ સામે મળ્યો. તેણે સાધુનું અપમાન કર્યું. બન્ને વચ્ચે બોલાચાલી થઈ. સાધુને પણ કષાય થયો. તેથી આક્રોશમાં ગમેતેમ બોલ્યા.
સાંજ પડી, શાસનદેવી ખબર પૂછવા આવ્યા. સાધુ અકળાઈને બોલી ઊઠ્યા. “અત્યારે તું આવી છે. તો સવારે પેલો બ્રાહ્મણ મારી સાથે લડતો હતો ત્યારે તું ક્યાં ગઈ હતી ?” દેવીએ જવાબ આપ્યો - “હું આવી હતી પણ ત્યાં (મારા કાને પડતાં શબ્દો ઉપરથી) મને ખબર ના પડી કે કોણ સાધુ છે અને કોણ બ્રાહ્મણ છે !’’
(આધાર :) - ઉત્ત. વિવૃત્તિ. ભાવવિજયજી. પૃ.૫૫.
