________________
મરણસમાધિઃ એક અધ્યયન
13
શૈલી -
પ્રસ્તુત ગ્રંથમાં પ્રશ્નોત્તર શૈલીનો ઉપયોગ થયો છે. પ્રારંભમાં જ શિષ્ય ગુરુ સમક્ષ મરણસમાધિ વિશે જાણવાની ઈચ્છા વ્યક્ત કરે છે.
इच्छामि जाणिउं जे मरणसमाहि समासेणं ॥७॥ - અને ઉત્તરમાં ગુરુ કહેછે, તીર્થકરોએ જે પ્રમાણે બતાવ્યું છે, તે પ્રમાણેની અભ્યદ્યત મરણ અંગેની વિગત હું તને જણાવીશ.
सुण दाणि घम्मवच्छल । मरणसमाहि समासेणं ॥ १० ॥ શિષ્ય કરેલો પ્રશ્ન અને ગુરુના ઉત્તરમાં કર્તા આપણને મરણના પ્રશ્નનું વિશિષ્ટ વિશ્લેષણ કરી બતાવી અંતિમ સમયે જીવને સમાધિ કેવી રીતે મળે? તે માટે શું શું જરૂરી છે? તે બધી વિગતો જણાવે છે. પ્રારંભમાં મંગલાચરણના સમયે જ કર્તા કહે છે,
સમા ત્તિમત્તે મરવિધી સંદં વો છે i ? ” કર્તા પોતે જ પોતાના ગ્રંથને સંગ્રહગ્રંથ માને છે, તેમ જ પોતે પ્રસ્તુત ગ્રંથ માટે આઠ ગ્રંથોનો આધાર લીધો છે, એ પણ ગ્રંથના અંતે આવેલી ત્રણ ગાથાઓમાં ઉલ્લેખે છે.૪૮
આ ત્રણ ગાથાઓ જૈન સાહિત્યના બૃહદ ઈતિહાસમાં જગદીશચન્દ્ર જૈન તથા મોહનલાલ મહેતા પ્રકીર્ણકને અંતે નોધેલી માને છે.
મરસિધ્યત્તર પ્રકીર્ણ વશમમાં આચાર્ય સાગરાનંદસૂરિશ્વરજીએ પણ પ્રસ્તુત ગ્રંથની ગાથાઓ ૬૬૩ કહીને પ્રકીર્ણકમાં સમાવિષ્ટ કરી છે. પરંતુ પઈણયસુત્તાઈ ભાગ-૧ માં પ્રકાશિત મરણસમાધિમાં શ્રી અમૃતલાલ ભોજક પ્રસ્તુત પ્રકીર્ણકની ગાથાઓ ૬૬૧ લખી છે અને આધારશ્રોતોનો ઉલ્લેખ કરતી ત્રણ ગાથાઓ ટિપ્પણમાં મૂકી છે. વાસ્તવમાં, પ્રસ્તુત ગ્રંથના સમયના નિર્ણયને અંગે તે ઘણો મોટો પુરાવો સાબિત થાય એમ છે.
(ગ) ત્રણ ગાથાઓના ભાવાનુવાદ પ્રમાણે પ્રસ્તુત કરણસમાધિના રચનાર જ પોતાના ગ્રંથનું બીજું નામ “મરણવિભક્તિ આપે છે) પોતાની રચના માટે
૪૮. શ્રી મરણસમાધિ ગાથા ૬૬૧ થી ૬૬૩.
