________________
મરણસમાધિઃ એક અધ્યયન
67.
(૧) બૃહત્કલ્પસૂત્ર :- પ્રસ્તુત કરણસમાધિકારે બૃહત્કલ્પસૂત્રમાંથી ૪ ગાથાઓ લીધી છે. (ગાથા નં. ૬૨, ૧૨૮, ૧૩૫, ૧૬૦)
ભદ્રબાહુસ્વામીની બીજી રચના નિશીથસૂત્રમાંથી પ્રસ્તુત ગ્રંથકારે ૧૩ ગાથાઓ લીધી છે.
બૃહલ્પ ભદ્રબાહુસ્વામીની રચના છે. તેઓ શ્રુતકેવળી હતા. ૧૪ વર્ષ સુધી તેમણે યુગપ્રધાનપદને શોભાવ્યું હતું. સ્થૂલભદ્રના તેઓ ગુરુ હતા.
ભદ્રબાહુસ્વામીનો સમય ઈ.સ. પૂર્વે ૩૫૭ની આસપાસનો ગણાય છે.૩૪ પ્રસ્તુત ગ્રંથકારે તેમની રચનાનો ઉપયોગ કર્યો એટલે પ્રસ્તુત ગ્રંથનો સમય આપોઆપ ભદ્રબાહુ પછીનો થાય.
૨) પ્રસ્તુત કરણસમાધિકારે પોતાની રચના માટેના જે આધારશ્રોતોની વાત ગાથા ૬૬૧ થી ૬૬૩ માં કરી છે જેની ચર્ચા મેં આ જ પ્રકરણમાં પ્રસ્તુત ગ્રંથની શૈલીમાં પૃષ્ઠ ૭૩ કરી છે.) તેમાંથી મરણવિભત્તિ, ભક્તપરિજ્ઞા, આતુરપ્રત્યાખ્યાન, મહાપ્રત્યાખ્યાન ગ્રંથનો ઉલ્લેખ નંદીસૂત્રમાં છે. નંદીસૂત્રનો સમય વિ.સં. પર૩નો એટલે કે પમી સદીનો છે. આઠમાંથી મોટા ભાગનાની રચના તે પૂર્વે થઈ હતી. આપણા ગ્રંથકારે એમનામાંથી આધાર લીધો છે, તેથી નક્કી થાય છે કે, નંદીસૂત્રના સમય સુધી પ્રસ્તુત ગ્રંથની રચના થઈ ન હતી, પરંતુ તેના પછી થઈ હશે.
૩) પ્રસ્તુત મરણસમાધિકારે નિર્યુક્તિઓમાંથી ઘણી ગાથાઓ ઉપયોગમાં લીધી છે. આચાર્ય ભદ્રબાહુબીજાએ ઘણી નિયુક્તિઓની રચના કરી છે. તેમનો સમય ઈ.સ. ૫૦૦નો મનાય છે. પાંચમીથી છઠ્ઠી શતી સુધીમાં એમણે અનેક રચનાઓ કરી, તેમાંથી પ્રસ્તુત ગ્રંથકારે નીચે પ્રમાણે નિયુક્તિઓમાંથી ગાથાઓ લીધી છે.
૩૨. જુઓ પરિશિષ્ટ નં. ૧. ૩૩. ” ” ૩૪. જૈન સાહિત્યકા બૃહદ ઈતિહાસ ભાગ-૧. બેચરદાસ દોશી-પૃ.૫૩. ૩૫. જૈન ધર્મ કે પ્રભાવક આચાર્ય. સાધ્વી સંઘમિત્ર-જૈન વિશ્વભારતી પ્રકા.પૃ.૪૬૪.
ઈ.સ. ૧૯૮૬.
