________________
મરણસમાધિઃ એક અધ્યયન
150
પહેલાં પ્રત્યેકબુદ્ધ કરકંડ રાજાએ પદાર્થની અનિત્યતા વિચારતાં રાજપાટ છોડી દીક્ષા લીધી હતી.૧૭
૨) અશરણભાવના:- મૃત્યુશધ્યા પર પડેલો માનવી, પછી ભલે તે રાજા કે મહારાજા હોય તેનું કોઈ રક્ષણ કરી શકતું નથી. કોઈપણ વિદ્યા, મંત્ર, ઔષધિ, ભારેમાં ભારે રસાયનનું સેવન, દેવતાઓને વશ કર્યાની વાત પણ મૃત્યુનો પીછો છોડાવી શક્તી નથી.
આવા અશરણ આત્માને ધર્મ ટેકો આપે છે અહિંસા, સત્ય, ન્યાયસંપન્ન વૈભવ, દાન, શીલ, તપ, ભાવ, મોહ-મમત્વના ત્યાગરૂપ ધર્મ આત્મસ્વરૂપને
ઓળખાવે છે. પોતાની જાતને, તેજને, સામર્થ્યને ઓળખતો જીવ આત્માના નિસ્પદ્રવ સ્થાને અવશ્ય પહોંચી શકે છે. સચ્ચારિત્રશીલ વર્તનથી અશરણદશાનો અંત આવી જાય છે.
૩) સંસારભાવના:-સંસાર શબ્દ “સૃધાતુ પરથી આવે છે, એટલે પથરાવું, વહેવું. તેલનું ટીપું પાણીમાં પડતાં જેમ ફ્લાઈ જઈ અનેકલાલ-પીળા કુંડાળા કરી નાખે એવો સંસાર છે. આ ભાવ માં આખા સંસારનો, તેના જન્મમરણનો, તેની અંદર ઉપાધિઓનો, આપત્તિ સોનો, દુઃખોનો વિશાળ નજરે વિચાર કરવાનો છે. સંબંધની ઘેલછા અને સ્વાર્થના સબંધો સમજવા યોગ્ય છે. આ બધામાં જીવની ફસામણ પૂર્વે કરેલાં કર્મોને આધારે હોય છે. એમાં સૌથી મુખ્ય મોહનીય કર્મછે. સર્વ કર્મોનો રાજા મોહનીય કર્મછે એને ઓળખી વારંવાર ચિંતવન કરતાં વૈરાગ્ય ઉત્પન્ન થઈ શકે અને આત્મા મોક્ષાભિમુખ બની શકે.
૪) એકત્વભાવના - સંસારમાં જીવ જન્મે છે ત્યારે તદ્દન એકલો હોય છે જેની ઉપર મોહ, રાગછે તેવા સ્ત્રી પુત્રી સાથે જન્મતાં નથી અને જ્યારે યમદેવ ઉપાડી જાય છે ત્યારે પણ એ તદ્દન એકલા જાય છે, કોઈ એની સાથે મરતું નથી.
સંસારમાં જીવ એકલો જ કર્મ કરે છે અને એના ફળ પોતે જ ભોગવે છે આવા કર્મોને અળગા કરવા આત્માના એકાકીપણાના વિચારની બહુ જરૂર છે. “શ્રાવક દિનચર્યામાં રાત્રે સૂતી વખતે શ્રાવકે આ ભાવ કેળવવાના હોય છે.
૧૧૭. જુઓ ભરોસર સક્ઝીય ગાથા-૨.
