________________
મરણસમાધિ: એક અધ્યયન
146
ઉણોદરી, રસપરિત્યાગ, વૃત્તિસંક્ષેપ આદિનો અભ્યાસ પાડવો જોઈએ. આમ કહી, પરિષદને સહન કરવાના ત્રણ સહજ ઉપાય આપ્યાં છે.જ
૧) શરીરને અનશનાદિ તપસ્યાથી કૃશ કરવું. ૨) પરિષહ અથવા ઉપસર્ગ આવતાં અહિંસાધર્મમાં મક્કમ રહેવું.
૩) ઉપસર્ગ કે પરિષહને પૂર્વકૃત કર્મોદયજન્ય માનીને સમભાવથી સહેવા જેથી કર્મરજ તૂટે.
શ્રી ભગવતીસૂત્રમાં પરિષહ શબ્દની વ્યુત્પત્તિ આ પ્રમાણે છે :
परितः समन्तात स्वहेतुभिः उदीरता मार्गाच्यवन कर्मनिर्जरार्थं साधुभिः सह्यन्ते इति परिसहो । १०५
માર્ગથી ચુત ન થવાના નિમિત્તે, નિર્જરાના નિમિત્તે બધી તરફથી પોતાના હેતુઓ દ્વારા ઉદીરિત કરીને સહન કરવાને યોગ્ય હોય તેનું નામ પરિષહ છે. પરિષદને સહન કરવાની પાછળનો ભાવ તપ અને સંયમની વૃદ્ધિનો છે.
દસવૈકાલિકસૂત્ર ૧૦મું અધ્યયન સભિકખુ અઝયણ'માં દેહ દુઃખને તિતિક્ષા સમજીને મહાલાભનું કારણ બતાવ્યું છે.
खुहं पिवासं दुसिज्जं, सीउण्हं अरइं भयं ।
अहिआए अव्वहिओ, देह दुक्खं महा फलं ॥२७॥ ભૂખ, તરસ, કઠણ પથારી, ટાઢ, ગરમી, અરતિ થાય તેવા પ્રસંગે, ભય ઉત્પન્ન કરે તેવા પ્રસંગે મુનિ મનમાં ખેદ લાવ્યા વિના પ્રસન્ન ચિત્તે સહન કરે, દેહના દુઃખને તિતિક્ષા સમજીને મહાલાભનું કારણ માને.
તે જ સાચો ભિક્ષુ છે કે જે પરિષદોને સહન કરે છે, જે જન્મ-મરણના ભયસ્થાનોને જાણે છે, જે તપમાં રક્ત રહી જન્મ-મરણરૂપી સંસારથી પોતાના
૧૦૪. ૧) સૂત્રકૃતાંગ શીલાંકવૃત્તિ પત્ર પ૭-૫૮ ના આધાર પર.
૨) વદિ ગપ્પા નહિ ગપ્પા- આ.શ્રુ.૧.૪.૧:૩.૧૪૧. ૧૦૫. શ્રી ભગવતીસૂત્ર. ઘાસીલાલજી શ. ૮.૬.૮. (પૃ. ૧૦૪). ૧૦૬. દશવૈકાલિકસૂત્ર અથવા વીરસ્તુતિ. ૮મુ અ ૨૭મી ગાથા.
