________________
મરણસમાધિ : એક અધ્યયન
૧૪) પાદપોપગમન ઃ- અંત સમય નજીક જાણીને ચારે આહારનો ત્યાગ કરી, કપાયેલાં વૃક્ષની ડાળીની માફક નિશ્ચેતન દશામાં એક પડખે સૂઈ રહેવું, કોઈ પણ ઉપસર્ગ આવે તો ખસવું નહીં, આયુષ્યની સમાપ્તિ સુધી એ જ પ્રમાણે રહેવું.
106
મરણવિધિની બીજી રીત - છ સ્થાનો ઃ
:
૧) વિનયપૂર્વકની ક્રિયા ઃ- વિનય, બહુમાનપૂર્વક કરાતી દરેક સમ્યક્ ક્રિયા કર્મનિર્જરાનું કારણ બને છે.
૨) અભિમાનનો ત્યાગઃ- માન કષાયનો ત્યાગ થાય તો સર્વ જીવો સાથેની ક્ષમાપના સહેલાઈથી થઈ શકે. વળી પૂર્વે પોતાનાથી થયેલાં પાપોની કબૂલાત માટે પણ અભિમાન, અહંકારને છોડવા જરૂરી છે.
૩) ગુરુજનની પૂજા :- દેવ, ગુરુ, વડીલ, જિન આગમ, જિન મંદિર તથા સકલ સંઘની ભક્તિભાવે પૂજા કરવી. તેઓની આજ્ઞાનું બહુમાન કરવું.
૪) તીર્થંકરોની આજ્ઞા :- તીર્થંકરોની આજ્ઞા પ્રમાણે અનુસરણ કરવાથી જીવ જ્યારે સંવરમાં પ્રવેશે છે ત્યારે કર્મવૃક્ષનો સમૂળ નાશ કરી દે છે.
૩૭
૫) શ્રુત ધર્મની આરાધના : આગમોનું અધ્યયન; વાચના-પૃચ્છના, પરાવર્તના દ્વારા થવું જોઈએ.
૬) આચરણ :- આગમો દ્વારા મેળવેલાં જ્ઞાન દ્વારા તેને અનુરૂપ આચરણ થવું જોઈએ.
આમ મરણસમાધિકાર પ્રમાણે પાંચ પ્રકારની શુદ્ધિ તથા વિવેકવાળો જીવ,૩૮ અસંકિલષ્ટ ભાવનાને સેવનારો જીવ, વિષયસુખમાં પરાધીન ન બનતો જીવ, જ્ઞાન, દર્શન અને ચારિત્રને સમમ્યપણે આરાધનાર જીવ અંતિમ સમયે સમાધિને ટકાવી શકે છે અને મોક્ષમાર્ગના સોપાન ચઢી શકે છે.
બાલમરણઃ- કર્તાએ અહીં બાલમરણના પ્રકારો અથવા તેનું લાંબુ વિવેચન
39. जिणवयणमणुगयमई जं वेलं होई संवरपविट्ठो ।
अग्गी व वायसहिओ समूल-डालं डहइ कम्मं ॥ २९० ॥
૩૮. મરણસમાધિ ગાથા ૬૮-૬૯.
