________________
મરણસમાધિ : એક અધ્યયન
ઘ. વ્યવહારસૂત્રના ભાષ્યમાં જેનો ઉલ્લેખ થયેલો છે તેવા તિત્વોગાલી પ્રકીર્ણકની ૨ ગાથાઓ સમાન છે.
69
ડ. વિક્રમની ૧૧મી શતીમાં થયેલાં વીરભદ્રાચાર્યકૃત આઉ૨પચ્ચક્ખાણની ૧૬ ગાથાઓ તથા તેમની જ રચેલી આરાધનાપતાકાની ૧૦ ગાથાઓ પ્રસ્તુત મરણસમાધિને મળતી આવે છે.૪૧
ચ. અભયદેવસૂરિની આરાધના પ્રકરણની ૭ ગાથાઓ સમાન છે. અભયદેવસૂરિનો સમય ૧૧મી થી ૧૨મી શતીની વચ્ચેનો મનાયછે.૪૨
૭) પ્રસ્તુત ગ્રંથના આઠ આધારશ્રોતોમાંથી ભક્તપરિજ્ઞા, આતુરપ્રત્યાખ્યાન તથા આરાધનાપતાકાના રચયિતા વીરભદ્રચાર્યછે. વીરભદ્રચાર્યનો સમય વિ.સ. ૧૦૭૮ અથવા ૧૦૦૮ નો મનાયછે. બૃહટ્ટિપ્પનિકામાં પણ આરાધનાપતાકાના રચનાકાર તરીકે શ્રી વીરભદ્રાચાર્યનો ઉલ્લેખ કરી તેમનો સમય વિ.સ. ૧૦૭૮ એટલે કે ઈ.સ. ૧૦૨૨ નો બતાવ્યો છે.૪૩
વીરભદ્રાચાર્યની કૃતિઓ પ્રસ્તુત ગ્રંથના સમયના પ્રશ્નના નિરાકરણમાં ખૂબ જ મહત્ત્વનો ભાગ ધરાવેછે. તેમની કૃતિઓ લગભગ સમાન વિષયને ધરાવનારી છે. તેમની કૃતિ ચતુઃશરણ પ્રકીર્ણકમાં ઉત્તમ મરણ માટે અરિહંતાદિ ચારનું શરણ, સુકૃત અનુમોદના તથા દેષ્કૃત ગહની ચર્ચા કરીછે. મરણસમાધિ ગ્રંથમાં પણ તે જ પ્રમાણે ઉત્તમ મરણ માટે જરૂરી વિગતોના સંદર્ભમાં આ બધી વાતોનું નિરૂપણ કર્યું છે.
વળી, તેમના રચેલા ભક્તપરિજ્ઞામાં તથા મરણસમાધિમાં વિષયનું ઘણું સામ્ય છે જેમ કે - અરિહંતપદના નમસ્કારથી પાપનો છેદ થાય છે તે વાત ભક્તપરિજ્ઞા ગાથા નં. ૭૭માં કહી, તે જ વાત મરણસમાધિમાં ગાથા ૨૯૪, ૨૯૫ તથા ૩૦૩માં આવેછે. પાંચ મહાવ્રતોના રક્ષણ માટેની વાત ભક્તપરિક્ષા ગાથા ૧૦૧, ૧૦૭ અને મરણસમાધિ ગાથા ૨૫૮, ૨૬૩ માં કરવામાં આવી
૪૦. જુઓ પઈણયસુત્તાઈ ભા.૧. પ્રસ્તાવના. પૃ.૫૬.
૪૧. જુઓ પરિશિષ્ટ નં.૧.
૪૨. જૈન ધર્મ કે પ્રભાવક આચાર્ય. પૃ. ૪૬૪. ૪૩. પઈણસુત્તાઈ ભા.૧. પૃ.૧૮.
