________________
મરણસમાધિ : એક અધ્યયન
વિધિપૂર્વક ભણે અથવા સાંભળે, શુભભાવથી પરિશીલન કરે તે પુણ્યવાન જીવો શાશ્વત સુખરૂપ મોક્ષને મેળવે છે.
૫. સંથારગ - સંસ્તારકઃ
–
60
પ્રસ્તુત પ્રકીર્ણકના કર્તા અજ્ઞાત છે અને તેથી સમયની નિશ્ચિતતા નથી. આ પ્રકીર્ણક ૧૨૨ ગાથાઓવાળું છે.
નિર્મલ ચારિત્રાદિના સાધક મુનિવરો પોતાના જ્ઞાનના ઉપયોગથી કે ગુરુ મહારાજ પાસેથી પોતાનો અંતસમય નજીક જાણીને વિધિપૂર્વકની આરાધના કરે છે તે આરાધનાનું અહીં વર્ણન છે. સર્વ આરાધનાઓમાં શ્રેષ્ઠત૨ આરાધનારૂપ સંથારાની મહત્તા કર્તાએ અહીં દર્શાવી છે. પ્રશ્નોત્તર શૈલીનો અહીં ઉપયોગ થયો છે.
સંસ્તારકનું સ્વરૂપ જણાવતાં કર્તા કહે છે કે આત્માને સારી રીતે તારે એટલે કે શુક્લધ્યાન, કેવળજ્ઞાન, મોક્ષનો લાભ પમાડે તે સંસ્તારક. સંથારાની શ્રેષ્ઠતા દર્શાવવા માટે ગ્રંથકારે અનેકવિધ ઉપમાઓનો ઉપયોગ કર્યોછે. ગાથા ૧૭માં સંથારાની શ્રેષ્ઠતા બતાવતાં ગ્રંથકાર કહે છે કે –
જ્ઞાનનું મહત્ત્વ મોક્ષનું પરમ કારણ હોવાથી સંથારો સુવિહિત આત્માઓ માટે અનુપમ આલંબન છે. જિનકથિત આ સંથારો ગુણોનું નિવાસસ્થાન છે, પરમકલ્પ - આચારરૂપ છે ; તથા સર્વોત્તમ શ્રીતીર્થંક૨૫દ, મોક્ષગતિ અને સિદ્ધદશા વગેરેનું મૂળ કારણ સંથારો છે.૧૯
વળી સંથારાની વિશિષ્ટતા બતાવતાં કહ્યુંછે કે ઉત્તમ પુરુષોમાં શ્રી અરિહંત પરમાત્મા, જગતની બધી સ્ત્રીઓમાં તીર્થંકરની માતા, મણિઓમાં વૈડૂર્યમણિ, સુગંધી દ્રવ્યોમાં ચંદન, રત્નોમાં વજ્ર, વંશોમાં જિનેશ્વર દેવોનો વંશ, સર્વકુળોમાં શ્રાવકકુળ, ગતિઓમાં સિદ્ધગતિ, સર્વ સુખોમાં મોક્ષનું સુખ, સર્વ ધર્મોમાં શ્રી જિનકથિત અહિંસાધર્મ, સર્વ પ્રકારની શ્રુતિઓમાં જિનવચનરૂપ શ્રુતિ, સર્વ પ્રકારની સિદ્ધિમાં સમ્યક્ તત્ત્વરૂપ આત્મગુણની સિદ્ધિ, ધ્યાનોમાં શુક્લધ્યાન, જ્ઞાનમાં કેવળજ્ઞાન, ચારિત્રોમાં યથાખ્યાત ચારિત્ર છે, તે જ પ્રમાણે સંથારાના ૧૯. મેદો પરમડાં પરમાયયાં તિ પરમખો ત્તિ ।
परमुत्तम तित्थय, परमगई परमसिद्धि त्ति ॥ १७ ॥ संथारगपइण्णयं.
