________________
મરણસમાધિઃ એક અધ્યયન
215
સેવવું જોઈએ કારણ તેનાથી નિકાચિત કર્મોનો નાશ પણ થાય છે, પરંતુ આ તપ કરતાં પીડા થાય તો તેને સમભાવે સહન કરવી જોઈએ, વિવિધ જાતિમાં પડતા દુઃખને વિચારવા અને સાથે પોતે પણ પૂર્વે નરક, તિર્યંચાદિ જાતિમાં દુઃખો ભોગવેલા છે તે વિચારવું જોઈએ કે તે વખતે અસહાય પરિસ્થિતિ હતી, અત્યારે સમજ છે, શક્તિ છે તો સમભાવે સહન કરવાથી કર્મોનો નાશ થશે અને હાયવોય કે ઉકળાટથી નવા કર્મો બંધાશે.
મરનાર વ્યક્તિની નિમણા કરાવનાર જો ધૈર્યવાન હોય-જેમ કે મદનરેખાએ કરાવેલી યુગબાહુની અંતિમ આરાધના:- તો પણ તેને સમાધિમાં લાવી શકાય છે. સાધુજીવનમાં અનશન પર ઉતરેલા સાધુ જ્યારે અસમાધિમાં આવે ત્યારે નિર્ધામક આચાર્ય તેને ઉપદેશ દ્વારા, પૂર્વપુરુષોના દ્રષ્ટાંતો દ્વારા ફરીથી સમાધિમાં લાવવાનો પ્રયત્ન કરે છે. વાસ્તવમાં સમાધિમરણ માટે ઉત્સુક બનેલા સાધુ જ્યારે ચારે આહારનો ત્યાગ કરી આત્મોન્મુખ બની જાય છે ત્યારે ઉત્તમ ગુણોથી યુક્ત, સમ્યકત્વ ગુણથી શોભતાનિર્ધામક આચાર્યજ તેને સાચવી લે છે. એની દરેક ક્રિયા, લઘુનીતિ, વડીનીતિ આદિમાં અને એમ કરતાં સમાધિ દ્વારા સદ્ગતિ અપાવવામાં નિર્ધામક આચાર્યનો ફાળો ઘણો મોટો હોય છે.
જૈન દર્શનમાં વ્રતધારી શ્રાવક માટે પણ અંતિમ આરાધનાની વિધિ બતાવી છે."
વિધિપૂર્વક મૃત્યુનો સમય નજીક જાણીને અંતિમ સમયની આરાધનાની વિધિને સંપૂર્ણપણે આરાધવાની ઈચ્છાવાળો શ્રાવક જિનવચનમાં તીવ્ર સંવેગવાળો તથા જન્મ મરણાદિ દુ:ખથી ભરેલા સંસારથી ભય પામીને મનમાં વિચારે કે “મને આવા જિનેશ્વરોના વચન ઉપર શ્રદ્ધા થવા છતાં પાપોના ઘરરૂપ આ ગૃહવાસમાં રહેવું કોઈ પણ રીતે યોગ્ય નથી. કુટુંબ, પરિવાર પરની મારી આસક્તિને ધિક્કાર હો! પણ ક્યારે ગીતાર્થગુરુ પાસે ચારિત્ર લઈશ !” આવા પરિણામથી પરિણિત થયેલા વધતા તીવ્ર સંવેગવાળો બને ત્યારે ગુરુ પાસે જઈ કહે કે – ૧૫. કથા માટે જુઓ. સમાધિમરણ. મુનિ દીપરત્નસાગર - પૃ. ૧૧૯. ૧૬. અ) સંવેગ રંગશાળા-આઠમુ અણસણ. પ્રતિપત્તિદ્વાર-૩૩૨૪-૩૩૪૬.
બ) ભક્તપરિજ્ઞા – ગાથા ૨૯-૩૫.
