________________
મરણસમાધિઃ એક અધ્યયન
લીધેલાં જે આઠ ગ્રંથોનો આધાર તરીકે ઉલ્લેખ કરે છે તે આ પ્રમાણે :
૧) મરણવિભક્તિ ૨) મરણવિસોહી ૩) મરણસમાહિ ૪) સંલેહણસુય ૫) ભત્તપરિણા ૬) આઉરપચ્ચકખાણ ૭) મહાપચ્ચખાણ ૮) આરાણા પઈષ્ણ. - ૧) મરણવિભક્તિ - નંદીસૂત્રમાં જેનો ઉલ્લેખ છે તે મરણવિભક્તિ હોવું જોઈએ. મરણના ભેદ, પ્રકારો વગેરે મરણને લગતી વાતોવાળો આ ગ્રંથ હોવો જોઈએ, જેમાંથી પ્રસ્તુત ગ્રંથકારે ગાથાઓ લીધી છે.
૨) મરણવિસોહી - પાલિકસૂત્રમાં “મરણવિસોહી' નામનો ઉલ્લેખ છે.* મરણને વિશુદ્ધ કરનાર સઘળી વાતોની અહીં વિસ્તાર હશે, જેમાંથી પ્રસ્તુત ગ્રંથકારે ઘણી ગાથાઓ લીધી હશે.
(૩) મરણસમાધિ- પ્રસ્તુત ગ્રંથકારે ઉલ્લેખ કરેલો મરણસમાધિગ્રંથ ક્યારનો હશે તે કહી શકાતું નથી. પરંતુ પ્રસ્તુત ગ્રંથની રચનાના સમયે તેમની પાસે તે ગ્રંથ (મરણસમાધિ) હોવો જોઈએ. જેમાંની ઘણી વાતોને પ્રસ્તુત ગ્રંથમાં કર્તાએ સંકલિત કરી લીધી હશે અને તેથી મૂળ મરણસમાધિ ગ્રંથની જરૂરત ન રહેતાં તે કદાચ લુપ્ત થયું હોય.
પ્રસ્તુત ગ્રંથના કર્તા મૂળ “મરણસમાધિ ગ્રંથથી એટલાં પ્રભાવિત થયા કે તેમણે પોતાની કૃતિને પણ “મરણસમાધિ' તરીકે અપનાવી. જેમાં ગાથા નં. ૩૨૫ પછી મહદ્અંશે સમાધિની જ ચર્ચા તેમણે કરી છે.
૪) સંલેહણસુર્ય - સંલેખનાનું વર્ણન કરતું શ્રત.
પ્રસ્તુત ગ્રંથમાં સંલેખના, તેના પ્રકારોને આવરી લેતી લગભગ ૩૩ ગાથાઓ છે (ગાથા નં. ૧૭૬ થી ૨૬૯). બાહ્ય અને અત્યંતર સંલેખનાના વર્ણન સમયે કર્તાએ સંલેહણાસુયનો ઉપયોગ કર્યો હશે અને તેથી જ કદાચ ગાથા નં. ૬૬૧ પછી “તિ સંજોહનસુય' કર્તાએ મૂક્યું છે. જો કે, એવું બની શકે કે ઉપરોક્ત તિ સંજોગસુય' શબ્દો આગળ પાછળ થઈ ગયા હોય.
૪૯. શ્રી પાકિસૂત્ર-શ્રમણ સૂત્રાદિસંગ્રહ-મૂલચંદ ઝવેરચંદ.
