________________
મરણસમાધિ: એક અધ્યયન
10
અત્યારે સમજ છે, શક્તિ છે તો આત્માનો ઉત્કર્ષ સાધવા શરીરની માયા છોડી દઉં. શરીરની માયા છોડી તેને વોસિરાવીને આવા સાધકો મોક્ષમાર્ગમાં પોતાનું સ્થાન નિશ્ચિત કરી દે છે.
કર્મથી સર્વથા અળગા થવાં - અથવા સિદ્ધિપદને મેળવવા માટે સાધક અનાસક્તિ, પાપભીરુતા, પાપનું પ્રાયશ્ચિત્ત, મન, વચન, કાયાની વૃત્તિ પર અંકુશ, શરીર કરતાં આત્માનું વધુ મહત્ત્વ સ્વીકારીને વ્રત, સંયમમાં ઉત્કૃષ્ટપણે પાલન અને તે પાલનમાં જો શરીર અડચણરૂપે બને તો તેને પણ સંલેખના દ્વારા વોસિરાવી દઈને આત્માના અનુપમ સુખમાં મસ્ત બની જાય છે.
નિર્વિકારીબનેલા આત્માને પછી કોઈ જાતનો કષાયો પડતાં નથી, દુનિયાના કોઈ પણ સુખ તેને આત્માના સુખની ગણતરીમાં ઓછા લાગે છે, મન, વચન, કાયાની શુદ્ધિપૂર્વક આયુષ્યની સમાપ્તિ સુધી સમભાવ અને સમાધિમાં રહે તો ગણતરીના ભાવોમાં તે પોતાની મંઝિલ - સિદ્ધગતિને પામી શકે, કારણ સમાધિપૂર્વકના મરણથી મરનારની સગતિ જ થાય છે. એકવાર આવેલી સદ્ગતિ વારંવારના સત્ક્રયત્નોથી ઈચ્છિત એવા મોક્ષફળને જરૂર આપેછે. (ખ) સમાધિ અસમાધિ-પ્રકારઃ* પંડિતમરણ અથવા સમાધિમરણ ઉત્તમ છે. આ સમાધિ એટલે શું? જેના વડે આત્માને મોક્ષ કે મોક્ષના માર્ગમાં સમ્યકપણે સ્થાપી શકાય તે સમાધિ છે. ચિત્તની નિર્મળતા, એકાગ્રતા, શાંતિએ સમાધિ છે. સમાધિ એટલે તુષ્ટિ, સંતોષ, પ્રમોદ, આનંદ. સમાધિ એટલે આત્મસ્વરૂપમાં એકલીન બનવું. સમાધિની સમજૂતિ ભિન્ન ભિન્ન રીતે આગમમાં ઠેર ઠેર છે તે આપણે જોઈએ -
- શ્રી સ્થાનાંગસૂત્રમાં સમાધિ દસ પ્રકારે મળી શકે તેમ કહ્યું છે. સમાધિના દસ પ્રકાર:- ૧) પ્રાણાતિપાત-વિરમણ ૨) મૃષાવાદ-વિરમણ ૩) અદત્તાદાન-વિરમણ ૪) મૈથુન-વિરમણ ૫) પરિગ્રહ-વિરમણ ૬) ઈર્યાસમિતિ ૭) ભાષાસમિતિ ૮) એષણા સમિતિ ૯) પાત્રનિક્ષેપણ સમિતિ ૧૦) પરિઝાપનાસમિતિ
- ૪૬. શ્રી સ્થાનાંગ - ૧૦મુ સ્થાન. ૧૩મુ સૂત્ર. સમાધિ - અસમાધિ.
