________________
મરણસમાધિ: એક અધ્યયન
159
તે પ્રમાણે પ્રાણીમાત્ર ઉપર દયાની વૃત્તિવાળા મેતાર્ય મુનિએ પોતાના પ્રાણના ભોગે પણ કચપક્ષીનું રક્ષણ કર્યું અને તેમ કરતાં કરતાં પણ સમાધિમાં રહ્યાં. (૪૨૬,૪૨૭)
મોહ તથા ક્રોધના ઉપશમન માટે સંવર આદરી સમાધિસ્થ રહેનાર ચિલાતીપુત્ર - ધ્યાનમાં કેવા અડગ ઊભા રહ્યા કે સુંસુમાની હત્યાને લીધે શરીર પર ઊડલાં રુધિરની વાસથી કીડીઓએ આક્રમણ કર્યું અને દેહને ચાળણી જેવો કરી દીધો છતાં સમતાથી એ કષ્ટને સહન કર્યું. (૪૨૮).
મસ્તકે ખેરના અંગારા ભરીને ઉપસર્ગ કરનાર સસરાને ગજસુકુમાર મોક્ષની પાઘડી બંધાવનાર તરીકે જુએ છે. એવા સંજોગોમાં તેમના તરફ દ્વેષ થતો નથી, ઉપરથી ક્ષમા આપી શાંતિપૂર્વક એ કષ્ટને દ્રઢતાપૂર્વક સહ્યું. (૪૩૨)
દેવલોક્ના સુખને તથા એ પછી પરંપરાથી મોક્ષસુખને મેળવવા માટે શરીરની પીડાને ગૌણ કરનાર અવંતિસુકુમાલમાં શુભ ધ્યાનમાં રહી શકવાની કેટલી દ્રઢતા - કે કાઉસગ્નમાં રહેલાં તેવા એમની ઉપર શિયાળે હુમલો કર્યો અને શરીરને ફાડી ખાધું છતાં સમાધિપૂર્વક તે દુઃખને સહન કર્યું. (૪૩૬)
જે શરીરની કોમળતાએ સંયમમાં વિચલિત કર્યા. તે શરીરને ઉષ્ણ શીલા ઉપર તપાવી દેનાર અરણિકમુનિને શરીર ઉપરનું મમત્વકેટલું ખોટું લાગ્યું હશે! અનશનપૂર્વક શરીરને ઉષ્ણ શીલા ઉપર વોસિરાવવા છતાં ધ્યાનની ધારામાં અડગતા રાખી પરમપદને મેળવી શક્યા. (૪૭૫).
ખંધકમુનિના શિષ્યો યંત્રમાં પિલાઈ રહ્યાં છતાં જરા પણ અધીરાઈ કે વ્યાકુળતા વગર આત્માને જ પ્રાધાન્ય આપીને શરીરને પડતી પીડાને ગૌણ કરી ઉત્તમ અર્થને સાધી ગયા. (૪૪૪) | મુનિપણામાં સ્મશાનભૂમિમાં કારિસગ્ન કરી રહેલાં સુકોશલ મુનિને પૂર્વભવની માતા જે વાઘણ બની હતી તેણે હુમલો કર્યો, શરીરને ચીરી નાખ્યું છતાં ધ્યાનમાં રહ્યાં. અંતે અંતકૃત કેવળી થઈ મોક્ષે ગયા. (૪૬૮). * વૈરાગ્યભાવની ઉત્કૃષ્ટતા આપણને ઈલાપુત્રના દ્રષ્ટાંત દ્વારા જાણવા મળે છે. મોહથી નટડી પાછળ પાગલ બનેલો ધનિપુત્ર, નટડીને મેળવવા નાચ
