________________
મરણસમાધિઃ એક અધ્યયન
194
દંડક દેશની રાજધાની કુંભકરપુરના રાજા દંડકની સાથે કર્યા. તે રાજાનો પાલક નામે મંત્રી મહાપાપી, અભદ્ર, કૂર અને જૈન ધર્મનો ઠેષી હતો.
એક વાર પાલક શ્રાવસ્તીમાં આવ્યો. પ્રસંગોપાત્ સ્કંદકકુમાર સાથે ધાર્મિક ચર્ચા થઈ, તર્કો, વિવેચનો તથા જૈન ધર્મના ગૌરવપૂર્ણ પ્રતિષ્ઠાનથી પાલક ગુસ્સે થયો. પોતાના પરાભવને લીધે મનમાં વેર સાથે સ્વસ્થાનકે ગયો.
ભગવાન મુનિસુવ્રત સ્વામીના ઉપદેશથી અંધકવિરક્ત બન્યા અને પાંચસો રાજપુત્રો સાથે દીક્ષિત થયા. પોતાની બહેનને પ્રતિબોધવા કુંભકરપુરમાં જવાની ઈચ્છા વ્યક્ત કરી. પ્રભુએ કહ્યું, “સર્વે આરાધક થશે. તમે વિરાધક થશો.” ખંધક મુનિ ત્યાં ગયા.
આ તરફ અંધકમુનિના ઉપાશ્રયપાસે પાલકે ગુપ્ત રીતે શસ્ત્રો દટાવ્યાં. રાજાને ફરિયાદ કરી કે રાજ્ય માટે આ શત્રુ છે. રાજા કોપિત થયો અને મંત્રીને ફાવે તેવી સજા કરવાનો આદેશ આપ્યો.
પાલકે પોતે મનમાં રાખેલાં વેરનો બદલો લેવાઘાણીમાં એક પછી એક એમ ૪૯૮ શિષ્યોને પીસ્યા. બધાને સમાધિ રહે તે પ્રમાણે બંધક મુનિએ નિર્ધામણા કરાવી. શિષ્યોએ પરિષહ સહ્યો. તે પછી બાળમુનિ હતા ત્યારે ખંધકમુનિએ કહ્યું કે “આને મારા પછી પીલજો પણ વધુ યાતના આપવાની ઈચ્છાવાળો પાલકન માન્યો. પહેલાં જ બાળમુનિને માર્યા. ખંધકમુનિનો ગુસ્સો કાબુમાં ન રહ્યો. પોતાના તપત્યાગના વળતરરૂપે આખી નગરી અને રાજાને પણ મીટાવવાનું નિયાણું કર્યું અને અગ્નિકુમાર દેવ થયા. આખા નગરને બાળી નાખ્યું. દંડક દેશ દંડકારણ્ય બની ગયું.
અંધકમુનિની બહેન બચી ગઈ – બહેને આપેલી કામળીનો ઓળો ખંધકમુનિએ બનાવ્યો હતો. તે લઈને સમડી ઊડી અને મહેલમાં નાખ્યો. કલ્પાંત કરતી રાણીને દેવે ઊઠાવી સમવસરણમાં મૂકી ત્યાં તે સાધ્વી બની.
(આધાર) - ઉત્ત. વિવૃત્તિ. પૃ. ૫૯.
- ત્રિષષ્ઠિપર્વ છે. - નિશીથચૂર્ણિ.
