________________
મરણસમાધિઃ એક અધ્યયન
30
૧૩) ભરપરિણા (ભક્તપરિણા) :
પ્રસ્તુત ગ્રંથની ૧૭રમી ગાથામાં વીરભદ્રનો ઉલ્લેખ હોવાથી ગ્રંથના કર્તા પૂર્વોક્ત વીરભદ્રાચાર્ય મનાય છે. ૫૯
જૈન ગ્રંથાવલી પ્રમાણે આ પ્રકીર્ણકની ગાથાઓ ૧૭૧છે. જૈન સાહિત્યના બૃહદ ઈતિહાસ ભાગ-૨માં જગદીશચંદ્ર જૈન ૧૭ર ગાથાઓ હોવાનું નોંધ છે. પઈષ્ણયસુત્તાઈ ભાગ-૧માં પ્રકાશિત ભક્તપરિસ્સામાં ૧૭૩ ગાથાઓ છે.
પ્રસ્તુત પ્રકીર્ણકસમગ્રપણે પદ્યમાં છે. ગીતાર્થ ગુરુ લાયક જીવને અંતકાળે આહારના પચ્ચકખાણ કેવી રીતે કરાવે તેની વિગતો દર્શાવતું હોવાથી તેનું “ભક્તપરિજ્ઞા” એવું નામ યથાર્થ છે. " પ્રારંભમાં કર્તાએ શાસનનાયક શ્રી મહાવીરદેવની સ્તુતિ કરી મોક્ષના સુખને જ સાચું સુખ માની તેના માટે જિનાજ્ઞાની આરાધનાની આવશ્યકતા બતાવી છે. તે પછી ઉત્તમ મરણના ત્રણ ભેદો - ભક્તપરિજ્ઞા, ઈંગિની, પાદપોપગમનનું સ્વપ વિસ્તારથી સમજાવ્યું છે તથા ગીતાર્થ ગુરુ નગનની વિધિ કેવી રીતે કરે છે તે બતાવ્યું છે. તથા શ્રાવક માટે પણ અનશનની વિધિ અહીં બતાવી છે. ૬૦
ભક્તપરિજ્ઞાના બે પ્રકાર – સવિચાર ભક્તપરિજ્ઞા તથા અવિચાર ભક્તપરિજ્ઞાની સમજ તથા બન્નેના ભેદની વ્યાખ્યા ગાથા નં.૧૦ માં કરી છે. અનશની મુનિને અંતકાળે ચિત્તની સમાધિ માટે અપાતાં સમાધિ પાનની હકીકત, આલોચના અને પ્રાયશ્ચિત્તકરણ તથા ક્ષમાપના વગેરે બાબતનું અહીં નિરૂપણ છે. ગીતાર્થ ગુરુ અનશન લેનાર મુનિને કેવી હિતશિક્ષા આપે છે તે પણ અહીં દર્શાવ્યું છે. જેમકે -નવકારમંત્રનું સ્મરણ, સ્વાધ્યાયાદિ, જિનશાસન ઉપર દ્રઢ શ્રદ્ધા, ભવભ્રમણને ટાળવાં સમ્યક્ત્વાદિની આવશ્યકતા અને તે માટે યથાયોગ્ય દ્રષ્ટાંતો.
હિતશિક્ષાને ગ્રહણ કરવાનું ફળ બતાવતાં કહે છે - આવી હિતશિક્ષા ગ્રહણ ૫૯. રૂમ નોફસર નિણવીરમણિમાનુસાળીમિળનો ..
भत्तपरित्रं धन्ना पठंति निसुणंति भावेति ॥ १७२ ॥
પૂર્વનોંધ મુજબ આચાર્ય વીરભદ્રનો સમય ૧૧મી શતાબ્દીનો છે. ૬૦. ભત્તપરિષ્ણા - ગાથા ૨૯ થી ૩૫
