________________
મરણસમાધિઃ એક અધ્યયન
82
૩૮૬ થી ૪૦૧ સુધીની ગાથાઓમાં ગર્ભાવાસમાં જીવ કેવા અસહ્ય દુઃખો ભોગવે છે, વળી જીવ દેવલોકના દેવતાઈ સુખો ભોગવ્યા પછી પણ કર્મસંયોગે અંધકારવાળી યોનિઓમાં વસે છે. વિપુલ દુર્ગધવાળા, જળના વેગવાળા, ઘોર વમળવાળા અધોલોકમાં પણ વસે છે. દેવતાઓ, નરેશ્વરો, ચક્રવર્તીઓ આ ભવમાં ઋદ્ધિ-સિદ્ધિભોગવીને ઘણીવાર નરકમાં પણ વસે છે, અને અસહ્ય વેદના અનુભવે છે. મનુષ્યજીવનમાં પણ હજારો ભય, ભોગ, પિપાસાની પાછળ જીવ ભમતો રહેછે.
આ બધા દુઃખોમાંથી મુક્ત થવા માગતાં માણસને અહીં ગાથા ૪૦૨ થી ૪૦૫માં ઉપદેશછે કે, બાહ્ય અને અત્યંતર રીતે શરીર પ્રત્યેના સંપૂર્ણ મમત્વનો ત્યાગ કર, શરીર ઉપર સંતાપ આવે - ઉપસર્ગ આવે ત્યારે આર્ત - રૌદ્ર ધ્યાન કરીશ નહીં. મિત્ર, પુત્ર, ભાઈ વગેરેમાં રાગ-દ્વેષ ન કરવાં. ઈષ્ટ કે અનિષ્ટ રૂપ, રસ, ગંધ, સ્પર્શનો ત્યાગ કરવો.
ગાથા ૪૦૯, ૪૧૨માં સોળ સોળ મહારોગથી પીડાતા હોવાં છતાં સમ્યક પ્રકારે વેદનાને સહી, સમભાવ જાળવી, ઉત્તમ મરણને પામનારસનત ચક્રવર્તીનું ઉદાહરણ છે. ગાથા ૪૧૩ થી ૪૨૫ સુધી જિનધર્મ શ્રેષ્ઠીનું દ્રષ્ટાંત છે. કેવા સંયોગોમાં એમણે દીક્ષા લીધી અને દીક્ષામાં પણ થયેલાં ઉપસર્ગને સહન કરી પોતાના મૃત્યુને સુધાર્યું તેનું નિરૂપણ છે.
તે પછી ૪૨૬ થી ૪૮૫ સુધીની ગાથાઓમાં જીવનની અંતિમ પળોમાં સમાધિને ટકાવી રાખનાર મહાપુરુષો તથા મહામુનિઓના દ્રષ્ટાંતો છે-મેતાર્યમુનિ, ચિલાતીપુત્ર, ગજસુકુમાલ, સાગરચંદ્ર, અવંતિસુકુમાલ, ચંદ્રવસંતકરાજા, દમદંત મહર્ષિ, ખંધક મુનિ અને શિષ્યો, ધન્ના શાલિભદ્ર, પાંચ પાંડવ, દંડ અણગાર, સુકોશલ મુનિ, વજુવામી, અહંન્નક (અરણિક) મુનિ, ચાણક્ય તથા ઈલાપુત્ર.
ગાથા ૪૬૮ થી ૫૦૬માં મુનિઓને તેમની ચારિત્રયાત્રામાં ૨૨ પરિસહોને સહન કરવાના હોય છે, તેની વાત દર્શાવી છે. ૨૨ પરિસહોને સમજાવવા તેને સહન કરનાર મહાપુરુષોના દ્રષ્ટાંતો આપ્યાં છે. હસ્તિમિત્ર, ધનમિત્ર, ભદ્રબાહુશિષ્ય -ચાર મુનિ, અત્રિક (અરણિક), સુમનોભદ્રમુનિ, ક્ષમાશ્રમણ આર્યરક્ષિતના પિતા, જતિમૂક, સ્થૂલભદ્ર, દત્ત, કુન્દરપુત્ર, સોમદત્ત-સોમદેવ,
