________________
મરણસમાધિઃ એક અધ્યયન
તેમાં નલિની ગુલ્મ વિમાનના વર્ણનવાળું અધ્યયન અવંતિસુકમાલે સાંભળ્યું. મનમાં ઉહાપોહ થયો અને જાતિસ્મરણશાન ઉત્પન્ન થયું.
પૂર્વભવમાં પોતે તે જ વિમાનમાં દેવ તરીકે હતાં. ત્યાંની ઋદ્ધિ, વૈભવ યાદ આવતાં ત્યાં જવાની ઈચ્છા થઈ. ગુરુ પાસે ગયા અને ત્યાં જવા માટેનો ઉપાય પૂક્યો. ગુરુએ કહ્યું, “ચરિત્ર લઈને શ્રેય સધાય.” તે માટે માતાપિતાની આજ્ઞા લેવાનું કહ્યું. પણ તેમણે માતાપિતાની સંમતિની પણ રાહ ન જોઈ સઘળો વૈભવ, ૩૨ પત્નીઓ વગેરેને છોડી જાતે જ દીક્ષા લીધી. અને કાઉસગ્ગ માટે સ્મશાનમાં ગયા. પરલોકમાં નિયાણાની સાથે લીધેલાં ચારિત્રમાં ઢતાપૂર્વક રહ્યાં. * કાઉસ્સગ્નમાં ઊભેલાં મુનિને પૂર્વભવની સ્ત્રી જે શિયાળરૂપે જન્મી હતી તેણે વેરભાવથી મુનિના શરીરને કરડવા માંડ્યું મુનિના હાથ-પગ-શરીરમાંથી ખવાય ત્યાં સુધી માંસ ખાધું. છતાં મુનિએ શિયાળ ઉપર ક્રોધ ન કર્યો. અને મરણાંત ઉપસર્ગને સમભાવથી સહ્યો.
વિનાશી એવા શરીર પ્રત્યે ઉપેક્ષા કરનાર મુનિ ત્યાંથી કાળ કરીને નલિનીગુલ્મ વિમાનમાં દેવ થયા. માતાપિતાને ઘણો શોક થયો. તેમણે અવંતિસુકમાલના મૃત્યુ સ્થાને એક મોટો પ્રાસાદ બંધાવી પાર્શ્વનાથ ભગવાનની પ્રતિષ્ઠા કરાવી, જે “અવંતિ પાર્શ્વનાથ' નામથી ઓળખાય છે.
(આધાર) - ઉપદેશમાલા, પૃ. ૨૬૩.
ચંદ્રાવતંસક * (મરણસમાધિ ગાથા ૪૪૧,૪૪૨). ચંદ્રાવસક સાકેતપુરના રાજા હતા. તેમની રાણી સુદર્શન અને પ્રિયદર્શના હતી. સુદર્શનાના બે પુત્રો સાગરચન્દ્ર અને મુનિચન્દ્ર તથા પ્રિયદર્શનાના બે પુત્રો ગુણચન્દ્ર અને બાલચન્દ્ર હતા.
એક વખત ચંદ્રાવતંસક રાજા ગૃહમંદિરમાં રાત્રિ દરમ્યાન પૌષધ કરતા હતા. તે સમયે તેમણે અભિગ્રહ કર્યો કે દીવામાં જ્યાં સુધી તેલ છે ત્યાં સુધી કાયોત્સર્ગમાં રહીશ. ૫. પુત્રના ચારિત્ર અને કાળધર્મ એક જ રાતમાં થવાથી માતા તથા ૩૧ પત્નીઓએ
પણ ચારિત્ર લીધું.-ગર્ભવતી પત્ની સંસારમાં રહી. તેના પુત્રે સ્મશાન ભૂમિમાં મંદિર બનાવ્યું, જિનપ્રતિમા સ્થાપન કરાવી. સ્મશાનનું નામ “મહાકાલ રાખ્યું. ઉપદેશમાલા-સટીક અનુવાદ પદ્મવિજયજી-પૃ. ૨૬૫.
