________________
મરણસમાધિ: એક અધ્યયન
છે. અહીં કરણના ભેદ જણાવી દીક્ષાપ્રદાન, વ્રતસ્થાપન, અનશન કરવા માટેના કરણોનું નિરૂપણ છે.
૫) પ્રહદિવસ-દીક્ષાપ્રદાન, ગણિ-વાચકાનુજ્ઞા, ચરણકરણ, તપ, અનશન માટેના દિવસો જણાવ્યાછે.
૬) મુહૂર્ત-દિવસ રાત્રિના શુભ અને અશુભ મુહૂર્ત જણાવ્યાં છે. • ૭) શકુનબલ-દીક્ષાપ્રદાન, સમાધિકરણ, વ્રતો સ્થાપન, સ્વાધ્યાય કરણ, મરણ, હર્ષનું સૂચન કરનાર સૂચનો તથા સર્વકાર્યમાં વજર્ય એવા શુકનો જણાવ્યાં
છે.
૮) લગ્નબલ - મેષ આદિ ૧૨ રાશિઓના ઉદયના અર્થમાં “લગ્ન' શબ્દ છે. સારા અને નરસાં બન્ને લગ્ન કહ્યાં છે.
૯) નિમિત્તબલ - શુભ-અશુભ નિમિત્તો, વર્ષ નિમિત્તો, નિમિત્તોનું પ્રાધાન્ય, દીક્ષાદિ કાર્યોમાં સ્વીકાર્ય અને નિષિદ્ધ નિમિત્તો અહીં જણાવ્યાં છે.
આમ પ્રસ્તુત ગ્રંથમાં જ્યોતિષને લગતી ઘણી વિગતો જાણવા મળે છે. ૫) મરણસમાહિ (મરણસમાધિ) -
મરણ એટલે પ્રાણત્યાગ. મરણના પ્રશસ્ત અને અપ્રશસ્ત એમ બે ભેદ પડે છે. આ બે પ્રકારના મરણનું જેમાં વિસ્તારથી વર્ણન છે તે અધ્યયન એટલે “મરણસમાધિ', તેનું બીજું નામ “મરણવિભક્તિ પણ છે.
પ્રસ્તુત ગ્રંથના કર્તાઅજ્ઞાતછે તેમણે અહીં વાપરેલી ભાષા તથા પ્રકીર્ણકની રચનાને જોતાં કોઈ મહાજ્ઞાની શ્રુતસ્થવિર ભગવંતની આ રચના લાગે છે.
જૈનગ્રંથાવલીમાં જ આ ગ્રંથની મૂળ ગાથાઓ ૬૫૬ બતાવી છે. બૃહટ્ટિપ્પનિકામાં પણ આ ગ્રંથની મૂળ ગાથાઓ ૬૫૬ નોંધાઈ છે. શ્રી અમૃતલાલ ભોજકે પ્રસ્તુત પ્રકીર્ણકનું પ્રકાશન કર્યું છે તેમાં તેની ગાથાઓ ૬૬૧ છે."
૧૪. જૈન ગ્રંથાવલી પૃ.૬૨. ૧૫. પણસુત્તાઈ-૧. પ્રકાશક-મહાવીર જૈન વિદ્યાલય, પૃ.૯૯.
