________________
મરણસમાધિઃ એક અધ્યયન
83
માધુર-ક્ષપક, કંઇક મુનિના પાંચસો શિષ્યો, બલભદ્રજી, ઢંઢમુનિ, કાલવૈશ્યિકમુનિ, ભદ્રમુનિ, સુનંદ, ઈંદ્રદત્ત, આર્યકાલકશિષ્યસાગરચંદ્ર, અશકટ પિતા, આષાઢાભૂતિ આચાર્ય.
ગાથા ૫૦૭ થી પર૪માં ધર્મનું સભ્યપણે પાલન કરનાર તિર્યંચોના ઉદાહરણો છે - મત્સ્ય, વાનરયૂથપતિ, સિંહસેન, ગંધહસ્તિ, સર્પયુગલ, ભદ્રકમહિષ.
પ૨૮ થી પ૫૦ સુધીની ગાથાઓમાં પાદપોપગમન મરણના સ્વરૂપનું વર્ણન છે. પાદપોપગમનની મહત્તા બતાવતાં કહે છે કે, સર્વ કર્મભૂમિઓમાં, સર્વસર્વજ્ઞ ભગવંતો, સર્વલબ્ધિઘર, મેરૂ ઉપર અભિષેક કરાયેલાં સર્વતીર્થકરો પાદપોપગમનથી સિદ્ધિપદને પામ્યાં છે.
આહારની અનિવાર્યતા બતાવતાં કહે છે કે, વિગ્રહગતિ તથા સિદ્ધિગતિના જીવો સિવાય ક્યારેય પણ આહાર વગર જીવ રહેતો નથી. સર્વ અવસ્થામાં જીવ, આહારના ઉપયોગવાળો હોય છે. એવા ચારે પ્રકારના આહારને છોડીને પાદપોપગમનનો સ્વીકાર થાય છે. પાદપોપગમન મરણના બે પ્રકારો (અનિહરિમ અને સનિહરિમ) છે.
ગાથા ૫૫૩ થી પ૬૯ સુધી ઉપસર્ગ અને મહાભયના પ્રસંગે સાધકે શું અનુચિંતન કરવું તેનો ઉપદેશ છે અને તે ચિંતનને દ્રઢ કરવા માટે ૧૨ ભાવનાઓનો ઉલ્લેખ કરી, તેની વિસ્તારથી સમજાવટ અહીં પ૭૦થી ૬૪૦ગાથાઓમાં કરી
ગાથા ૬૪૧ થી ૬૫૯ સુધીની ગાથાઓમાં નિર્વેદના ઉપદેશપૂર્વક પંડિતમરણનું નિરૂપણ છે અને જણાવાયું છે કે બળ, વિર્ય પ્રાપ્ત કર્યા છતાં, સદ્ભાવના પરીક્ષણને જે જાણતો નથી તે બોધિલાભને પામતો નથી, દુર્ગતિ મેળવેછે.
ગાથા ૬૬૦-૬૬૧માં ધર્મધ્યાન, શુક્લધ્યાનનું મહત્ત્વદર્શાવ્યું છે અને છેલ્લે પોતે લીધેલાં ૮ આધારશ્રોતોનો ઉલ્લેખ કરી ગ્રંથની પૂર્ણાહૂતી કરી છે.
