________________
મરણસમાધિ : એક અધ્યયન
કાદવમાં પડેલો તે ગભરાટથી ગુરુને સાદ પાડે છે. ગુરુ કહે ‘ગભરાઈશ નહીં’ થૂંક લગાડીને આંગળી ધરી - તો તેમાંથી હજારો કિરણોનો પ્રકાશ નીકળ્યો - આમાં પણ શિષ્યને ઊંધે લાગ્યું કે ગુરુ વીજળી વાપરતાં લાગે છે. વાસ્તવમાં ગુરુ લબ્ધિધારી હતા. વળી, દેવ સહાયમાં હતા. ગુરુની આશાતના માટે દેવે તેને ઠપકો આપ્યો ત્યારે દત્તમુનિ પશ્ચાત્તાપ કરી ગુરુના ચરણમાં માથું નમાવી અને વારંવાર અપરાધની ક્ષમા માગી સદ્ગતિનો અધિકારી બન્યો.
(આધાર :) - ઉત્ત. વિવૃત્તિ. પૃ. ૫૧.
191
કુરુદત્ત નૈષધિકી પરિષહ (મરણસમાધિ ગાથા ૪૯૩)
હસ્તિનાપુરમાં કુરુદત્ત નામે શ્રેષ્ઠીપુત્ર હતો. તેણે સ્થવિર ભગવંત પાસે પ્રવજ્યા સ્વીકારી, શ્રુતનો ઘણો અભ્યાસ કર્યો.
એક વખતે તેમણે એકલવિહારી પ્રતિમા ધારણ કરી, સાકેત નગરથી થોડે દૂર ચાર રસ્તે રાત્રિના સમયથી સવારના પ્રથમ પહોર સુધી તેઓ કાઉસ્સગ્ગમાં રહ્યાં. ગામનો એક ગોવાળ, જેની ગાયો ચોરાઈ હતી તે ગાયોને શોધતાં શોધતાં ત્યાં આવ્યો. બે રસ્તા હતા – કયા રસ્તેથી જવું (નીકળવું) તે જાણતો નહોતો. એકાએક તેણે સાધુને જોયાં. અને પૂછવા લાગ્યો. પરંતુ કાઉસ્સગ્ગમાં હોવાને લીધે સાધુ તરફથી ઉત્તર ન મળ્યો. દ્વેષવાળા મનથી તે ગોવાળે ત્યાં પડેલી માટી લઈ માથે પાળ બાંધી અને પાસે બળતા મૃતદેહમાંથી અંગારા લીધા અને ગજસુકુમારની જેમ માથા ઉપર મૂક્યા અને જતો રહ્યો. સાધુએ સમતાથી તેને સહન કર્યું.
સાધુએ ચિંતવન કર્યું કે દેહ ! તું ખેદ ન ધારણ કર. ફરીથી આવી સ્વસ્થતા તને મળવી બહુ દુર્લભ છે. પરવશપણામાં હે જીવ! તેં ઘણું સહ્યું છે. પરંતુ તેમાં ગુણ નહોતા. આ પ્રમાણે સમભાવપૂર્વક નૈષધિકી પરિષહ સહન કર્યો અને સમાધિમરણને પામ્યા.
(આધાર :) - ઉત્ત. વિવૃત્તિ. પૃ.૫૩.
