________________
મરણસમાધિ: એક અધ્યયન
34
જ્યોતિષકરંડક પ્રકીર્ણકના રચનાકાર સ્થવિર ભગવંત શ્રી પાદલિપ્તસૂરિ છે અને તેની રચનાનો આધાર સૂર્યપ્રજ્ઞપ્તિ નામનું ઉપાંગસૂત્ર છે ૭૨
વેદાંગજ્યોતિષ” નામનો જ્યોતિષ ગ્રંથ સંસ્કૃત જ્યોતિષગ્રંથોમાં પ્રાચીનતમ મનાયછે; તે ગ્રંથના સંશોધનકાર્યમાં અથાગ પ્રયત્ન પછી ડૉ. શામશાસ્ત્રી (મૈસૂર) એ તેને સંપૂર્ણ સુગમ કરી બતાવ્યું. “વેદાંગજ્યોતિષ” ના પ્રથમ સંશોધક શામશાસ્ત્રી સૂર્યપ્રજ્ઞપ્તિ, જ્યોતિષકરંડક અને કાલલોકપ્રકાશ ત્રણ જૈનગ્રંથોના આધારથી આ સફળતા મેળવી શક્યા.
ભાષા અને રચનાશૈલીની પરીક્ષાથી એમ લાગે છે કે આ ગ્રંથ ઈ.પૂ. ૩૦૦૪૦૦ નો છે.” આ વાક્યો છે જ્યોતિષશાસ્ત્રના અધિકારી વિદ્વાન ડૉ. નેમિચન્દ્ર શાસ્ત્રીના ; તેમણે લખેલાં “ભારતીય જ્યોતિષ' ગ્રંથમાં પ૭ થી ૬૦ પાના ઉપર સૂર્યપ્રજ્ઞપ્તિ, ચંદ્રપ્રજ્ઞપ્તિ અને જ્યોતિષકરંડક સંબંધી સંશોધનાત્મક માહિતી આપી છે.
જ્યોતિષકરંડક પ્રકીર્ણકરૂપી કરંડિયામાં વિવિધ પ્રકારની જયોતિષને લગતી હકીકતોરૂપી રત્નાદિ પદાર્થો ભરેલા છે માટે શાસ્ત્રમાં તેનું નામ જ્યોતિષકરંડક પડ્યું.
પ્રસ્તુત ગ્રંથ ઉપર વૃત્તિ ઉપરાંત બીજી અનેક રચનાઓ થઈ છે જેની નોંધ જૈન ગ્રંથાવલી (પૃ.૬ર)માં છે જે આ પ્રમાણે છે:દીપિકા અવચૂરિ - વિ.સં. ૧૬૨૭ કર્તા -મહેશ્વરસૂરિના શિષ્ય
અજીતદેવ.
વિ.સં. ૧૫૭૩ માં વિચારરસાયણ પ્રકરણ. દીપિકા અવસૂરિ - ૬૦૦ શ્લોક કર્તા - શ્રી ચંદ્ર વૃત્તિ (દીપિકા) - ૭૦૩ શ્લોક કર્તા ઉદયસિંહસૂરિ.
ઉદયસિંહસૂરિ માણિકયચંદ્રસૂરિના શિષ્ય હતા. ૧૨૫૩માં શ્રી પ્રભસૂરિએ
૭૧. જુઓ જ્ઞાનાંજલિ પૃ.૨૫-૨૬. તથા જ્યોતિષકરંડક ગાથા ૪૦૫. ૭૨. જુઓ જ્યોતિષકરંડક ગાથા ૩ અને ૪૦૪. ૭૩. ઐતિહાસિક દ્રષ્ટિએ પ્રાચીન વાડમયનું મહત્ત્વ અને એના સંશોધનની
આવશ્યકતા – જૈન સત્યપ્રકાશવર્ષ૬-અંગ ૧૧. ડી.ભા.૨. કુલકર્ણી(શિરપુર)
