________________
મરણસમાધિ: એક અધ્યયન
134
કર્ણાટકમાં બેલગોલા ખાતે આવા સૌથી વધુ આત્મવિલોપનના રેકોર્ડસ સચવાયેલાં છે. જેમાં એક આખા પરિવારના આત્મવિલોપનનો રેકોર્ડ છે. • હાલમાં પણ કોઈ કોઈ જગ્યાએથી આ પ્રમાણે સંથારો સ્વીકારનાર સાધકના સમાચાર મળે છે. ભચાઉ તાલુકાના લાકડીયા ગામે ૭૪ વર્ષના અનશનવ્રતને ધારણ કરનાર શ્રીમતી પાર્વતીબેન કાનજી ગાલાએ ૬૮ ઉપવાસ કર્યા હતા અને સમાધિપૂર્વકદેહને છોડ્યો હતો.૩ સમાધિમરણમાં અતિચાર:
આગમમાં ઘણી જગ્યાએ તત્ત્વાર્થસૂત્ર, ઉત્તરાધ્યયનસૂત્રમાં સમાધિમરણના અતિચારો કંઈક નામના ફેરથી મળે છે.
૧) ઈહલોક આશંસા પ્રયોગ - એવી ઈચ્છાથી સમાધિમરણ સ્વીકારવું કે, મરણ પછી આ મનુષ્યલોકમાં હું મનુષ્ય, રાજા કે શ્રેષ્ઠી વગેરે થાઉં – આ ઈચ્છા કરવી તે સમાધિમરણ કરનાર માટે દોષ ગણાય.
૨) પરલોક આશંસા પ્રયોગ - અહીંથી મર્યા પછી દેવ થાઉં, વિમાનોનો અધિપતિ અથવા ઈન્દ્રથાઉં એ ઈ છારૂપ વ્યાપાર.
૩) જીવિત - તપના સ્વીકાર પછી માન, સન્માન મળે એટલે એવી ઈચ્છા થવી કે વધુ જીવું તો આ માન, સન્માન મળતાં રડે, યશ, કીર્તિ ફ્લાય.
. ૪) મરણ-આશંસા-પ્રયોગ-તાપ, ઠંડી આદિદુઃસહપરિષહઅથવા કર્કશ ક્ષેત્રને લીધે અનશનની પીડાથી દુઃખિત થયેલો એમ વિચારે કે “કેમ જલ્દી મરતો નથી? જલ્દી મરું તો છૂટું.” * *
૫) કામભોગ-આશંસા-પ્રયોગ-સંતોખનાને કારણે પૂજ-સન્માનને અભાવે ભૂખના દુઃખથી પીડિત થઈને એવી ઇચ્છા કરવી કે વહેલો મોડો દેવલોકમાં કે મનુષ્યલોકમાં ઉત્પન્ન થાઉં ત્યાં ઈચ્છિત કામભોગોની પ્રાપ્તિ થાઓ.
સમાધિપૂર્વકમૃત્યુને ભેટનાર સાધક આવા અતિચારોનું સેવન કરતો નથી.
૮૩. સંદેશ (વર્તમાનપત્ર) તા. ૨૧.૩.૧૯૯૩. ૮૪. અતિચાર-લીધેલા વ્રતમાંલાગતા દોષ.
