________________
મરણસમાધિઃ એક અધ્યયન
58
બતાવતાં વીરભદ્રગણિએ અહીં માનવભવની પ્રાપ્તિની દુર્લભતા દર્શાવી અને માનવભવમાં પણ જિનેશ્વરદેવના વચનોના શ્રવણની દુર્લભતા બતાવી છે. પૂર્વના પુન્યના યોગે સામગ્રી પામેલાં પુરુષોએ રત્નત્રયીની આરાધના કરી મોક્ષના રસિક બનવું જોઈએ એમ ઉપદેશ આપ્યો છે. સંસારનું સુખ અસ્થિર છે, દુર્ગતિનું કારણ બને એમ છે એમ કહી જિનાજ્ઞાનું મહત્ત્વ બતાવ્યું છે.
વિષયોના સેવનજનિત સુખો આજે કદાચ ટકી રહે પણ આવતીકાલે તે સુખો અવશ્ય નાશ પામે છે. કારણ કે વિષયજનિત સુખો ભાવિકાળમાં કેવળ સ્વપ્નની જેમ સ્મરણપ રહે છે. માટે સમજુ પુરુષો મોક્ષના સ્વાધીન, શાશ્વત અને નિરુપદ્રવી સુખોને જ ઈચ્છે છે. મોક્ષના સુખોની પાસે દેવલોકના સુખો પણ પરમ અર્થથી દુઃખ છે કારણ તેની શાશ્વતતા નથી ; અને મનુષ્યલોકના સુખો પણ દારુણ ને અશાશ્વત છે આવા સુખોને મેળવવાની લાલસા ન રાખવી જોઈએ.
જિનેશ્વરદેવના વચનથી નિર્મલ બુદ્ધિવાળા બનેલાં જીવે જિનેશ્વરદેવની આજ્ઞાનું આરાધન કરવું, કારણ જિનની આજ્ઞા એ મોક્ષના અનંત સુખો અને શાશ્વત સુખોની પ્રાપ્તિનું એક અનન્ય સાધન છે.'
સમ્યફદર્શન, સમ્યક જ્ઞાન, સમ્યફચરિત્ર, તપનું નિરતિચાર આરાધન એ જિનેશ્વરદેવોની આજ્ઞા છે. આના વડે કર્મનો ક્ષય થાય છે અને તેથી સંસારના સર્વ દુઃખોને ટાળનારું તે ભાવઔષધ ગણાય છે.
ગ્રંથકારે આરાધનાના પરમ અંગ સમાન સમાધિમરણના અહીં ત્રણ પ્રકાર દર્શાવ્યા છે. (૧) ભક્તપરિજ્ઞા (૨) ઈંગિની (૩) પાદોપગમન.
ભક્તપરિણા પણ બે પ્રકારે છે-અવિચાર, સવિચાર.
સંલેખનાના સામર્થ્યથી રહિત હોય તેવાનું સમાધિપૂર્વકમરણ તે અવિચાર ભક્તપરિજ્ઞા મરણ.
સંલેખના કરીને શરીરને દુર્બળ બનાવી જે સમાધિમરણને પામે તે સવિચાર ભક્તપરિજ્ઞા.
૧૬. ભક્તપરિજ્ઞા - ગાથા ૪. ૧૭. ભક્તપરિજ્ઞા ગાથા ૬.
