________________
મરણસમાધિઃ એક અધ્યયન
59
સવિચાર ભક્તપરિણા મરણ કોણ સ્વીકારી શકે તેના જવાબમાં કહ્યું - વર્તમાનમાં નિરવદ્ય, સુશીલ સાધુ, શોક, હાસ્ય જેવા નોકષાયથી રહિત, પોતાના જીવનની સ્પૃહા વિનાનો, વિષયસુખની તૃષ્ણાથી મુક્ત અને ધર્મઆરાધનામાં સતત ઉદ્યમશીલ, પોતાના મરણકાળને સામાન્ય જાણવાવાળો, સંસારની નિર્ગુણતાને સમ્યફ પ્રકારે જાણનાર, રોગગ્રસ્ત દશા કે રોગરહિત દશાવાળા પુણ્યવાન આત્માઓ સંસારની અસારતાને વિચારે અને પછી ગુરુભગવંત પાસે આવી ભક્તપરિજ્ઞાની આજ્ઞા માગે. ગુરુ ભગવંત પણ તે સમયે ઉપદેશમાં એમ કહે છે કે -
“પૂર્વના પાપોને આલોચી, વ્રતોને ફરી ઉચ્ચરી, સર્વ જીવરાશિને ખમાવી પછી ભક્તપરિજ્ઞા અનશન સ્વીકારવું જોઈએ અને મનમાં સતત એવો વિચાર રાખવો કે હું ધન્યછું, લાખો ભવોનો પ્રયત્નો પછી પણ ન પામીં શકાય એવો ધર્મ મને મળ્યો છે જે ચિંતામણી સમાન, કલ્પવૃક્ષ સમાન, અમૃતસમાન છે.” ( આ પ્રમાણે હિતશિક્ષા આપ્યાં પછી ગુરુ મહાપુરુષોના દ્રષ્ટાંતો આપે છે જેમના શુભધ્યાન સહિતની આરાધનાની યાદથી સાધકને સમતા, સમાધિનો ભાવ લાવવામાં સફળતા મળે છે. - અનશન કરનાર આત્માઓએ કેવળજ્ઞાની, મન:પર્યવજ્ઞાની વાતો તેવા પ્રકારના વિશિષ્ટ જ્ઞાનીના જ્ઞાનના બળથી આયુષ્યનું નિશ્ચિત જ્ઞાન મેળવી માવજીવ વિચરિત સાગારિક અનશન લેવું અને એવા વિશિષ્ટ જ્ઞાનીઓનો વિરહ હોય અને તેથી આયુષ્યનું જ્ઞાન શક્ય ન હોય ત્યારે નિયતકાલીન સાગારિક અનશન સ્વીકારવાની વિધિ છે.
વિશુદ્ધ એવા પરિણામથી ભક્તપરિણા અનશનની જઘન્યથી આરાધના કરનાર શ્રાવક સૌધર્મ દેવલોકમાં મહર્ફિકદેવ અને સાધુ સર્વાર્થસિદ્ધ દેવલોકના સુખને પામે છે – ઉત્કૃષ્ટ આરાધના કરનાર શ્રાવક અશ્રુતકલ્પમાં મહર્થિકદેવ અને સાધુ મોક્ષના અનંત સુખોને મેળવે છે. ૧૮
અંતે બે ગાથાઓમાં આ પન્નાનું મહત્ત્વ બતાવતાં કહે છે- ઉત્કૃષ્ટથી અઢી દ્વીપમાં વર્તતા ૧૭૦ તીર્થકરોની સંખ્યાની જેમ ૧૭૦ ગાથાના આ પન્નાને જે ૧૮. ભક્તપરિજ્ઞા ગાથા ૧૬૯. આરાધના સાર-હેમચન્દ્રસૂરિ ભાવાનુવાદમાંથી.
