________________
101
નિહરી મરણ કહેવાય છે. જયારે અરણ્યમાં જઈ સાધુ અનશન કરે તો મૃત ક્લેવરનો નિર્ધાર કરવો પડતો નથી તેથી તે મરણ અનિહરી મરણ કહેવાય છે.
ભક્તપ્રત્યાખ્યાન તથા ઈંગિની મરણ સપરિકર્મ છે, જ્યારે પાદપોપગમન મરણ અપરિકર્મછે.
આ ત્રણે પ્રકારના મરણોને સાધુ ક્યારે ગ્રહણ કરે? કેવી રીતે કરે તેના સંદર્ભમાં કહે છે. “સુખ સમાધિ અવસ્થામાં શ્રી જિનવચન મર્મજ્ઞ ગીતાર્થ સાધુ ભક્તપ્રત્યાખ્યાન આંદિમરણોને સંલેખનાપૂર્વક ધારણ કરે છે. અન્યથા આર્તધ્યાન થવાની સંભાવના રહે છે.”
વીજળીનું ઉપર પડવું, ભીંતની નીચે દબાઈ જવું, વ્યાઘાતના થવાથી, પ્રાણઘાતક રોગાદિકનાથી સંલેખનાને ધારણ ન કરવા છતાં, ભક્તપ્રત્યાખ્યાન આદિત્રણ મરણોને સાધુ કરી લે છે. આ અપરિકર્મ છે. સંલેખનાપૂર્વક જે મરણ થાય તે સપરિકર્મ છે.
શ્રી નિશીથસૂત્રમાં મરણના ૨૦ પ્રકારો દર્શાવ્યાં છે. જે નીચે પ્રમાણે છે. પિનાનિ - પર્વતથી કૂદીને મરવું. भृगुपतनानि - ઊંચા પ્રદેશ પરથી કૂદીને મરવું. તરુપતિનાનિ - વૃક્ષ પરથી પડીને મરવું. ઉરિપ્રજંદનાનિ - પર્વત પરથી દોડીને પડવું. પ્રિનાનિ - ઊંચા પર્વત પરથી દોડીને પડવું.
નાનિ - ઊંચા પ્રદેશ પરથી દોડીને પડવું. તરુપ્રશ્ચંદ્રનાનિ - વૃક્ષ પરથી કૂદીને પડીને મરવું. નાનપ્રવેશનાનિ - અગાધ જલમાં પ્રવેશીને મરવું.
વતનપ્રવેશાન - બળતી આગમાં પ્રવેશ કરીને મરવું. નિપ્રનાનિ - અગાધ જલમાં દોડીને પડીને મરવું. ચંતનપ્રતિ - બળતી આગમાં દોડીને પ્રવેશ કરીને મરવું.
