________________
મરણસમાધિ : એક અધ્યયન
જાતિસ્મરણ જ્ઞાનવાળો થયો અને સંયમમાં પ્રીતિ થઈ.
188
આમ, પહેલાં સંયમમાં અતિ અને પછી રતિ જન્મી.
(આધાર :) - ઉત્ત. સુખબોધા ટીકા - નેમિચન્દ્ર - ઉત્ત. વિવૃત્તિ. પૃ. ૩૯.
સ્થૂલભદ્ર સ્ત્રી પરિષહ - (મરણસમાધિ ગાથા ૪૯૧)
પાટલીપુત્ર નગરમાં નંદ નામે રાજા રાજ્ય કરતો હતો. તેને શકડાલ નામે મંત્રી હતો. શકડાલ મંત્રીને સ્થૂલભદ્ર અને શ્રીયક નામે બે પુત્રો તથા યક્ષા, યક્ષદિશા, ભૂ, ભૂઅદિશા, સેણા, વેણા, રેણા નામે પુત્રીઓ હતી.
સ્થૂલભદ્ર કલાચાર્યો પાસે અનેક વિદ્યાઓ શીખ્યા પછી કોશા નામની વેશ્યાને ત્યાં કળા શીખવા ગયા. ત્યાં અન્યોન્યના પ્રેમમાં ડૂબી ગયા. વિરહની વેદના ન સહેવી પડે તેથી સ્થૂલભદ્ર ત્યાં જ રહી ગયા. નાનો ભાઈ શ્રીયક નંદરાજાનો અંગરક્ષક બન્યો.
નંદરાજાના દરબારમાં એક વાર વરરુચિ નામે કવિ આવ્યો. રાજાની પ્રશંસા કરતાં કરતાં રાજાનું દિલ એણે જીતી લીધું. રોજ નવા નવા શ્લોકો બનાવી રાજા પાસેથી પુરસ્કારરૂપે ધન મેળવતો. મંત્રી શકડાલને ભંડાર ખાલી થવાની બીક લાગી અને તેમણે રાજાને કહ્યું ‘આ કવિ નવા શ્લોકો બનાવી લાવતો નથી, આ બધા શ્લોકો મારી સાતે દીકરીઓને આવડે છે.’
સાતે બહેનોને જ્ઞાનનો એવો ક્ષયોપશમ હતો કે પહેલી બહેનને એકવાર કોઈની પાસેથી બોલેલું યાદ રહી જતું. એ જ પ્રમાણે બીજી બહેનને બે વાર અને સાતમી બહેનને સાત વાર બોલેલું યાદ રહી જતું હતું. રાજસભામાં સાતે બહેનોને લાવી વરરુચિની નવી કૃતિને પણ મંત્રીએ જૂની ઠરાવી.
'
તે પછી એકવાર તે ગંગા નદીના પાણીમાં પહેલેથી ધનની પોટલી મૂકી આવતો અને સવારે લોકોની સામે નદીના વખાણ કરતો અને નદીએ મને ધન આપ્યું કહી પોટલી બતાવતો. શકડાલ મંત્રીએ વરરૂચિના આ કાર્યને પણ ઉઘાડું કરીને પોલ પકડી લીધી. આમ થવાથી વરરુચિ શકડાલ મંત્રી પર ગુસ્સે ભરાયો અને તેના છિદ્ર શોધવા માંડ્યો.
