________________
મરણસમાધિઃ એક અધ્યયન
72
ભાષા અત્યંત સરળ અને પ્રવાહી છે. સમગ્ર ગ્રંથ પદ્યબદ્ધ છે. કર્તાએ અહીં ગાથા છંદનો ઉપયોગ કર્યો છે. * પ્રાચીનકાળથી જ ઉત્તમ મરણનો પ્રશ્ન ચર્ચાસ્પદ રહ્યો છે, અને તેથી આગમમાં ઠેર ઠેર અને તે પછી પાછળના ગ્રંથોમાં પણ ઘણી જગ્યાએ સમાધિ અને ઉત્તમ મરણની ચર્ચા થયેલી છે. પ્રસ્તુત ગ્રંથકારે પોતાના વિષયને સંલગ્ન ઘણી વાતો, ઘણા ભાવો, ઘણી ગાથાઓ, તે તે આગમગ્રંથોમાંથી તથા સમર્થ આચાર્યોના રચેલાં ગ્રંથોમાંથી લીધી છે. કેટલીક પ્રાચીન સંગ્રહગ્રંથોની દ્વારગાથા પણ કર્તાએ અહીં મૂકી છે.
વળી ગાથાઓનું પુનરાવર્તન અહીં ઘણું જોવા મળે છે. (જો કે, એક જ વિષય ફરીફરીને ચર્ચવાનો આશય તેની ગંભીરતા અને મહત્ત્વ રજુ કરવાનો પણ હોઈ શક.)
દા.ત. શલ્યનું ઉદ્ધરણ કેટલું બધું આવશ્યક છે, તે ૧૦૧મી ગાથામાં બતાવી દીધા પછી ફરીથી “આઉરપચ્ચકખાણ'ના મથાળા હેઠળ ૨૨૪નંબરની ગાથામાં મૂક્યું.
તે જ પ્રમાણે, ગાથા નં. ૧૧૧ અને ૨૨૮માં પણ એક જ વિષય - ભાવશલ્યના નહીં ઉદ્ધરવા દ્વારા દુર્લભબોધિપણાની પ્રાપ્તિ તથા અનંત સંસારની પ્રાપ્તિની વાત છે.
૧૧૦મી ગાથા તથા ૨૨૭ મી ગાથામાં પણ સમાન વિષય છે. ગાથા નં. ૧૨૦ તથા ૨૨૨મા આલોચનાની વાત કરતાં કહે છે – “જિનેશ્વરોનો જે જે અપરાધ કર્યો, તે સર્વની માફી માંગું છું.”
આરાધનાકાળ દરમ્યાન એટલે કે, જીવનના અંતિમ સમયે ઈદ્રિયોના સુખમાં લંપટ જીવ કેવો મુંઝાય છે, તે ગાથા ૧૬૬ અને ગાથા ૨૮૬માં બતાવ્યું છે.
તાત્વિક મુદ્દાને અનુલક્ષીને ગ્રંથ લખાયો હોવાને કારણે પારિભાષિક શબ્દો તથા તત્ત્વની ઘણી ઘણી વાતો આપણને જાણવા મળે છે. જો કે, અમુક જગ્યાએ અર્થ સંદિગ્ધ પણ રહે છે.
૪૭. જુઓ પરિશિષ્ટ ન.૧.
