________________
મરણસમાધિઃ એક અધ્યયન
21
સામાયિક' પાઠનો ઉચ્ચાર, ઉપધિ, રાગ, દ્વેષ, કષાય, હર્ષ, દીનતા આદિનો ત્યાગ, સર્વ જીવોની સાથે ક્ષમાપના, ૧૮પાપસ્થાનકોની નિંદા, ગહ, આત્માનું સ્વરૂપ, એકવાદિની ભાવના વગેરેનું અહીં વિવરણછે. અસંયસ, મિથ્યાત્વાદિને કારણે પાપ કર્યા હોય, ગુનો કર્યો હોય તે સર્વને શુદ્ધ ભાવપૂર્વક ખામવા તથા ખમાવવા; કારણ પાપ કરવું તેનાં કરતાં નિર્મલ ભાવથી થયેલાં પાપોને ગીતાર્થગુરુ સમક્ષ શલ્યરહિતપણે એકરાર કરી પ્રાયશ્ચિત્ત લેવામાં વધુ સામર્થ્યની જરૂર પડે છે. ગુરુએ આપેલું પ્રાયશ્ચિત્ત તપના રૂપમાં કેસ્વાધ્યાયના રૂપમાં જરૂરથી પૂરું કરવું જોઈએ. તેનાથી સાધનાનો માર્ગ વધુ મોકળો બને છે.
તે પછી આરંભાદિના પચ્ચકખાણ તથા ભાવની વિશુદ્ધિનું સ્વરૂપ જણાવ્યું છે. લોકાકાશના દરેક પ્રદેશમાં દરેક યોનિમાં થયેલાં જન્માદિની વાત કરી છે. અનાદિથી આ જીવ બાલમરણથી મર્યો, તેથી જ સંસારમાં રખડે છે. પંડિતમરણથી જન્મમરણનો અંત આવે છે, કરેલાં કર્મ જીવ પોતે જ ભોગવે છે માટે સમભાવે રહેવું- ઈંદ્રિયોને વશ કરી વિષયકષાયના ત્યાગ માટે સદા ઉદ્યમશીલ રહેવું અને અંતે અનશનનો સ્વીકાર કરવો. આવા આવા ઉપદેશનું અહીં નિરૂપણ છે.
ગ્રંથના અંતભાગમાં પંડિતમરણને પામવા માટે જઘન્યથી, મધ્યમથી, ઉત્કૃષ્ટતાથી આરાધના કરે તો તેનું શું ફળ મળે તે અંગે વાત કરે છે અને કહે છે આવા મરણને ભેટનારા કાં તો વૈમાનિક દેવ થાય છે અથવા સિદ્ધિપદને પામે છે.
મહાપ્રત્યાખ્યાનનું વિષયવસ્તુમાણસમાધિને ઘણું મળતું આવે છે. અલબત્ત મરણસમાધિકારે મહાપ્રત્યાખ્યાનનો આધાર લીધોછેજ. વિષયવસ્તુના સામ્યને લીધે બન્ને ગ્રંથોની ઘણી ગાથાઓમાં સામ્ય છે. ૮) ઈસિભાસિયાઈ (2ઋષિભાષિતાનિ):
નંદીસૂત્રતથા પાકિસૂત્રમાં કાલિક શ્રુત અંતર્ગત પ્રસ્તુત પ્રકીર્ણકનો ઉલ્લેખ છે પાકિસૂત્રની વૃત્તિમાં આ અંગે આવતાં પિસ્તાલીસ અધ્યયનોનો પણ ઉલ્લેખ છે. ૨૯
૨૮. જુઓ પરિશિષ્ટ નં. ૧. ૨૯. પાલિકસૂત્રવૃત્તિ. પત્ર ૬૭ની પ્રથમ પૃષ્ટિ.
