________________
મરણસમાધિ : એક અધ્યયન
200
સ્થૂલભદ્ર
જ્ઞાન પરિષહ (મરણસમાધિ ગાથા ૫૦૩)
ચૌદ પૂર્વી બનેલાં સ્થૂલભદ્ર એક વાર શ્રાવસ્તીમાં પધાર્યા. શ્રાવસ્તીમાં તેમનો મિત્ર ધનદેવ રહેતો હતો. તેમને ત્યાં તે પધાર્યા. ધનદેવ તે સમયે બહારગામ ગયો હતો ; તેની પત્ની ધનશ્રીએ ગુરુને વંદન તથા આદરસત્કાર કર્યા. સ્થૂલભદ્રે ધનદેવ વિશે પૂછ્યું ત્યારે ધનશ્રીએ દીર્ઘ નિશ્વાસ નાખીને કહ્યું – ‘જેટલું ધન હતું તે વપરાઈ ગયું, ધનહીન બનતાં સર્વત્ર લઘુતાને તે પામ્યો ; તથા પિતાએ સંચિત કરીને દાટેલું ધન ઘણું શોધ્યું પણ ભાગ્ય વિપરિત થવાને કારણે તે ન મળ્યું. અને તેથી તે ભાગ્ય અજમાવવા માટે પરદેશ ગયો છે.’
આ સાંભળી સ્થૂલભદ્રે ઘ૨નું નિરીક્ષણ કરી શ્રુતનો ઉપયોગ મૂક્યો. જ્ઞાનથી તેમણે ત્યાં રહેલાં થાંભલાની નીચેનો ધન ભંડાર જોયો. પ્રિય મિત્રના ઉપકાર અર્થે મિત્રપત્નીને તે થાંભલાને હાથની આંગળીની ચેષ્ટા દ્વારા બતાવીને આડકતરી રીતે ભંડાર થાંભલાની નીચે છે તેવો સંકેત કર્યો, એટલે કે દ્રવ્ય તો અહીં જ છે. અજ્ઞાનને કારણે તારા પતિને ભ્રમણ કરવું પડ્યું છે. પોતાની વાત ફરી ફરી કહી સ્થૂલભદ્ર ઉપાશ્રયે પાછા ફર્યા.
જ્યારે ધનદેવ ઘરે આવ્યા ત્યારે તેની પત્ની ધનશ્રીએ સ્થૂલભદ્ર પધાર્યાની વાત જણાવી અને વારંવાર થાંભલા સામે દ્રષ્ટિ રાખી સંકેત કરતા હતા તે પણ કહ્યું. ધનદેવ બુદ્ધિશાળી હતો. તેણે વિચાર્યું - હેતુ વગર મુનિ આવી ચેષ્ટા કરે નહી, નક્કી થાંભલા નીચે ધન હોવું જોઈએ. તે પ્રમાણે થાંભલા નીચે ખોદતાં ધનદેવને વિવિધ પ્રકારના રત્નો તથા મણિ મળ્યા.
શકટાલનંદન મુનિ સ્થૂલભદ્ર જ્ઞાનપરિષહને જીતવામાં અસમર્થ બન્યા. (આધાર :) - ઉત્ત. સૂત્ર. પૃ.૮૩
અષાઢાભૂતિ
દર્શન પરિષહ (મરણસમાધિ ગાથા ૫૦૩)
અષાઢાભૂતિ આચાર્યને સો શિષ્ય હતા. એક પછી એક એમ ઘણા શિષ્યો કાળધર્મ પામવા લાગ્યા. આચાર્ય સૌને સુંદર નિર્યામણા કરાવતા અને કહેતા જો દેવભવમાં જાય તો મને યાદ કરજે. પરંતુ કોઈ શિષ્ય આવ્યા નહીં. ગુરુની ધર્મ
