________________
મરણસમાધિ : એક અધ્યયન
સકલસંઘની સાથે તે ક્ષમાપના કરે છે – “પૂર્વે મન, વચન, કાયાના યોગથી કરવા, કરાવવા કે અનુમોદવા દ્વારા મેં જે કોઈ અપરાધ કર્યા હોય તે સર્વને ખમાવું છું.”
62
હિતશિક્ષા ઃ- સંથારો સ્વીકાર્યા પછી પૂર્વના અશુભ કર્મના યોગે જો કોઈ સાધક મુનિ વેદના પામે તો તે વખતે ગીતાર્થ નિર્યામકો તેને સમતા અપાવવા બાવના ચંદન જેવી હિતશિક્ષા આપે છે –
“હે વિનેય ! તું સાવધાન થા, નરક તિર્યંચ, દેવગતિ અને મનુષ્યગતિમાં તેં કેવા કેવા દુઃખો ભોગવ્યાંછે? જન્મ મરણરૂપ રેંટના સદા ચાલુ રહેતાં આવર્તાવાળા સંસારમાં અનંતકાળ તું ભટક્યો છે, માટે વર્તમાનના દુઃખોથી મૂંઝાઈશ નહીં અને આરાધનાને ભૂલીશ નહીં. મરણ જેવો મહાભય નથી, જન્મ જેવું કોઈ દુઃખ નથી. જન્મ મરણરૂપ મહાભયોના કારણરૂપ શરીરના મમત્ત્વભાવને તું છેદી નાખ. શરીર અને આત્માને ભિન્ન માન, પૂર્વના અશુભ કર્મના ઉદયે ઉત્પન્ન થયેલી વેદનાને સમભાવથી સહી લે અને તેમ કરીને અશુભના લંકની પરંપરાની વેલડીને મૂળથી હલાવી નાખ.” વળી આગળ કહે છે, “પૂર્વે અત્યંત ધીરવૃત્તિને ધરાવનારા મહર્ષિઓ જંગલમાં કોઈની પણ સહાય વગર ધ્યાનમાં રહેતા અને ત્યાં જંગલી જાનવરોની દાઢમાં આવવાં છતાં સમાધિભાવને અખંડ રામતાં, હે સુવિહિત ! ધીર અને સ્વસ્થ મનોવૃત્તિવાળા નિર્મામક સાધુઓ તને સહાય કરનાર છે, તો તું સમાધિભાવને ટકાવી રાખ અને ઉત્તમ અર્થને સાધ.”
લાભ :- વિધિપૂર્વક સંથારા પર આરૂઢ થયેલા ક્ષપકને પ્રથમ દિવસથી લાભની પ્રાપ્તિ થાય છે, કારણ વિશિષ્ઠ પ્રકારના શુભ ભાવોથી સંખ્યાત ભવોની સ્થિતિવાળા સર્વ કર્મો તે પ્રત્યેક સમયે ખપાવે છે. તૃણ અથવા ઘાસના સંથારા પર હોવા છતાં તે ચક્રવર્તી અને દેવતાઓના સુખ અને આનંદ કરતાં વધુ સુખ મેળવી શકે છે, કારણ જૈનશાસનમાં મોક્ષપ્રાપ્તિ માટે લાંબા વર્ષકાળને ગણતાં નથી કેવળ આરાધક આત્માઓની અપ્રમત્ત દશા પર સઘળો આધાર છે.૨૪
૨૪. સંથા. પઈ. ગાથા. ૩૭,૩૮,૩૯,૪૦.
