________________
મરણસમાધિઃ એક અધ્યયન
_ll
છે, પરંતુ આત્મહત્યાના મૂળમાં કાયરતા છે જ્યારે સમાધિમરણ જીવનની સંધ્યાએ દ્વાર ઉપર ઊભેલાં મૃત્યુનું સ્વેચ્છાએ થતું સ્વાગત છે. - આત્મહત્યામાં વ્યક્તિ પોતાની સમસ્યાઓથી કંટાળી, ગભરાઈ, થાકી જઈને, નાસીપાસ થઈને, મૃત્યુને શરણે જાય છે. જ્યારે સમાધિમરણ ઈચ્છનાર વ્યક્તિના હૈયામાં સાહસ હોય છે. સંયમની રક્ષા તથા દેહની રક્ષા બન્ને વચ્ચે વિકલ્પ ઊભો થાય ત્યારે સંયમની રક્ષાર્થે મૃત્યુનો પણ તે વીરતાપૂર્વક સામનો કરે
• જીવનથી ભય પામેલો વ્યક્તિ આત્મહત્યા કરવા તરફ પ્રેરાય છે, જ્યારે સમાધિમરણમાં તો સાધકને મૃત્યુનો પણ ડર નથી. વળી, આત્મહત્યાથી મૃત્યુને અણધાર્યું આમંત્રણ અપાય છે, જ્યારે સમાધિમરણમાં વિધિપૂર્વક મૃત્યુનું આગમન સ્વીકારાયછે.
આત્મહત્યા કરનાર સમયની જ કોઈ વિશિષ્ટ પરિસ્થિતિને વશ થઈ જાય છે. જેવીકે અપમાન, અપરાધભાવના ઈત્યાદિ. આ બધામાંથી છૂટકારો પામવાની ભાવનાથી તે મૃત્યુની કામના કરે છે. જ્યારે સમાધિમરણ કરવાવાળા વ્યક્તિ જન્મ-મરણના ચક્રમાંથી બચવા તથા મોક્ષપ્રાપ્તિની ભાવના સાથે દેહનો ત્યાગ કરે છે. મોક્ષને માટે એકઠાં કરેલાં તમામ કર્મોનો ક્ષય કરે છે. આવતાં નવા કર્મોને અટકાવે છે. કઠોર તપની સાધના કરે છે.
આત્મહત્યા કરનાર વ્યક્તિનું મન સંસારનો ભોગ-વિલાસ, મિત્ર, પરિવાર પ્રત્યે આસક્તિવાળું રહે છે સમ્યપણે તે જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરી શકતો નથી, જ્યારે સમાધિમરણના સાધકનું મન સંસારની વસ્તુઓ, ભોગ, પરિગ્રહ પ્રત્યેની આસક્તિથી રહિત હોય છે. પોતાના કોષોની આલોચના લઈ બધાની સાથે ક્ષમાપના કરી, સમ્યક જ્ઞાનની પ્રાપ્તિપૂર્વક તે આત્માનું શ્રેય સાધે છે.
આત્મહત્યા કરનાર વ્યક્તિ સમાજ માટે અભિશાપ બની જાય છે. એના પ્રત્યે સમાજમાં ક્ષોભ અને દુઃખની લાગણી થાય છે. સમાધિમરણથી મૃત્યુ પામનારને માટે મૃત્યુ એ મહોત્સવરૂપે મનાવાય છે. એમની પૂજા થાય છે અને એમનું મૃત્યુ સમાજમાં માણસોને ધર્મમાં વિશ્વાસ પેદા કરાવે છે.
