________________
મરણસમાધિઃ એક અધ્યયન
181
ઈલાચીપુત્ર (મરણસમાધિ ગાથા ૪૮૦-૪૮૫) અઢળક સંપત્તિના માલિક શ્રેષ્ઠી ઈલ્ય શેઠ અને ધારીણી શેઠાણીનો પુત્ર ઈલાચીકુમાર હતો. ઈલાદેવીની પ્રસન્નતાથી બાળકનો જન્મ થયો હોવાથી દેવીની યાદમાં પુત્રનું નામ ઈલાચીકુમાર પાડ્યું હતું.
ગત જન્મમાં ચારિત્ર પાળ્યું હતું. તેથી આ ભવમાં પણ કુમારને બાળપણથી જ વૈરાગ્યમાં રસ રહેતો. સંસારમાં તેનું મન પરોવવા માટે શેઠે ધર્મવિમુખ મિત્રોને ઘરે બોલાવી તેની સોબત કરાવી. પરિણામે ધર્મની રુચિ ઓછી થવા લાગી.
એકવાર વસંતઋતુમાં લંબિકાર નટની સાથે પુત્રી લેખાને નાચતી જોઈ ઈલાચીકુમાર મોહિત થઈ ગયો. નટડી સાથે પરણવાની ઈચ્છા વ્યક્ત કરી. પિતાએ હલકા કુળમાં સંબંધ ન બાંધવા ઘણો સમજાવ્યો પરંતુ તે ન માન્યો. નટને, ત્યાં જઈને કહ્યું તો તેણે નટવિદ્યામાં પ્રવીણતા મેળવ્યા પછી જ લેખાની સાથે પરણવાનું કહ્યું. “રાજાને રીઝવી અઢળક ધન મેળવી લાવો પછી પુત્રીને પરણાવું.”
તે પ્રમાણે તે બેનાતટ નગરમાં મહિપાલ રાજાને કળા બતાવવા ગયા. દોમદોમ સાહ્યબી ઘરે હોવા છતાં માત્ર પૈસા માટે જ દોરડાં ઉપર નાચવાનું શરૂ
આ નાચ મારી જીંદગીનો છેલ્લો નાચ હશે.” એમ સમજી તે કુશળતાપૂર્વક ખેલ કરતો હતો છતાં રાજા બેધ્યાનપણે, નાચ ન જોઈને ઈનામ આપતો ન હતો. ફરી ફરી નાચ બતાવતાં દોરડાં ઉપર જ ઈલાચીકુમારે એક વાર દૂરના મકાનમાં લેખાથી પણ સુંદર સ્ત્રીને, મુનિને મોદક વહોરાવતી જોઈ –મુનિની નીચી નજર જોઈને ઈલાચીકુમારને વિચાર આવ્યો - કેવી ઉત્તમ વૈરાગ્ય દશા? મારો કેવો રાગ? મોહમાં અંધ બની મેં કેવા કૃત્યો કર્યાં? રાજા પણ કેવો લંપટ? રાણી હોવા છતાં નટડી પ્રત્યે રાગ કર્યો. ધિક્કાર હો મારા મોહને. વંદન હો આવા મુનિરાજને.
આમ આત્મદોષોને જોતાં જોતાં, મનની શુદ્ધિ કરતાં કરતાં ક્ષેપક શ્રેણી પર ચઢી કેવળજ્ઞાનને પામ્યા - ઘાતકર્મોનો નાશ કરી સિદ્ધિપદને પામ્યા.
(આધાર) - આવશ્યક ચૂર્ણિ.
