________________
મરણસમાધિઃ એક અધ્યયન
187
જતાં સાધુની સાથે ગયા. રાજપરિજનોના સ્થાનમાં ભિક્ષા ન આપતાં વળી મશ્કરી કરતાં ક્રોધે ભરાયેલાં ગુરુએ રાજપુત્ર તથા પુરોહિતપુત્રના હાડકાં સાંધામાંથી છૂટા કર્યા. શરત મૂકી દીક્ષા લે તો સારા કરું.” દીક્ષા લીધી પછી છોડ્યા. રાજપુત્રે નિશંકપણે ધર્મ કર્યો. પુરોહિતપુત્ર જાતિના મદથી ગુરુ ઉપર દૈષવાળો બન્યો. બન્ને કાળ કરી દેવલોકમાં ઉત્પન્ન થયાં. પુરોહિતપુત્ર જે દેવ બન્યો તે (બાહ્મણ) મહાવિદેહમાં જઈ તીર્થકરને પૂછ્યું - “ હું દુર્લભબોધિ કે સુલભબોધિ? ” પ્રત્યુત્તરમાં દુર્લભબોધિ' એમ કહ્યું. “ક્યાં ઉત્પન્ન થઈશ?” તેના જવાબમાં “મુંગાનો ભાઈ થઈશ' કહ્યું.
આ તરફ કૌશામ્બી નગરમાં “તાપસ નામે શ્રેષ્ઠિ મરીને ભુંડ, સર્પ અને પછી છોકરાનો છોકરો બન્યો. તેને જાતિસ્મરણ થયું. દીકરાની વહુને મા ન કહેવું પડે તેથી માયાથી મૂંગો બન્યો. પોતાના પછીના ભવમાં આ મૂંગાનો ભાઈ બનનાર છે જાણી દેવે મૂંગાને ધન આપ્યું અને કહ્યું “તારી માતાને ગર્ભ રહે ત્યારે કેરી ખાવાનો દોહલો થશે, અકાળે કેરી ન મળે – આ વૃક્ષની હું રોપણી કરું છું તારે કેરી લાવી આપવી. શરતમાં – “પુત્ર જન્મે તો અધિકાર મારો.” એમ કહેવું. પછી તું મને પ્રતિબોધ કરજે, પ્રતિબોધ ન પામું તો વૈતાઢ્ય પર્વત પર સિદ્ધાયતન કૂંડમાં નામાંતિ અને પૂજિત કુંડલયુગ્મ મૂકું છું. તેનાથી પ્રતિબોધ કરજે.”
દોહલો પૂરો કરીને શરત જીતી જતાં મૂંગા બાળકને સાધુને પગે લાગવા લઈ ગયો. ઘણું કર્યું, પણ બાળકે વંદન ન કર્યું. મુંગાએ દીક્ષા લીધી, સાધુપણું પામી દેવલોકે ગયો. અવધિજ્ઞાનથી તેને જોયો. પ્રતિબોધ પમાડવા તેને જલોદર કર્યું. સર્વ વૈદ્યોએ તપાસ્યો. તે દેવ ભીલના રૂપે “સર્વ રોગની દવા જાણું છું.” બૂમો પાડતો આવ્યો. પેલાએ પેટ સાફ કરવાનું કહ્યું તેણે કહ્યું – “તારો વ્યાધિ આસાધ્ય છે. પણ મારી પાછળ આવ તો મટાડીશ.
તે પણ તેની સાથે ગયો, ભીલે હથિયારનો કોથળો તેને આપ્યો. દેવમાયા વડે તેને અતિભારવાળો કર્યો, પછી કહ્યું – “તું પ્રવ્રજિત થાય તો તને ભારથી હળવો કરું.' તેણે હા પાડી દીક્ષા લીધી-દેવના ગયા પછી દીક્ષા છોડી દીધી. દેવે અવધિજ્ઞાનથી જોયું, ફરીથી રોગ ઉત્પન્ન કરી પ્રવ્રજિત કર્યો. બે-ત્રણ વાર દીક્ષિત થયો અને દીક્ષા છોડી દીધી. પછી દેવે પોતાના પૂર્વભવનું ભૂંગાનું રૂપ બતાવ્યું. વૈતાઢ્ય પર્વત પર લઈ જઈ કુંડલયુગ્મ બતાવ્યાં. તે પણ નામવાળા કુંડલને જોઈ
