________________
મરણસમાધિઃ એક અધ્યયન
65
મરણસમાધિ પ્રકીર્ણક સૌ પ્રથમ ઈ.સ. ૧૯૨૭માં આગમોદય સમિતિ તરફથી “ચતુ શરણાલિમરણસમાધ્યન્ત પ્રકીર્ણશ'માં પ્રકાશિત થયું. તે પછી પં. અમૃતલાલ ભોજકે પઈષ્ણયસુત્તાઈ-૧માં પ્રકીર્ણકોના સંપાદન સમયે પ્રસ્તુત કરણસમાધિને પ્રકાશિત કર્યું. તેમણે વાપરેલી હસ્તપ્રત તથા તાડપત્ર સિવાય બીજી પણ હસ્તલિખિત પ્રતો પાટણભંડારમાં સચવાયેલી છે, જેના ક્રમાંક તથા વિગત હું નીચે આપું છું જે વિદ્વાનોને કદાચ ઉપયોગી થાય.૩૦
પ્રસ્તુત ગ્રંથની આટલી બધી પ્રતો મળે છે, જે તેનું તે સમયમાં મહત્ત્વદર્શાવે
(ક) કર્તા તથા સમય:
મરણસમાધિ ગ્રંથના કર્તાએ કોઈ પણ જગ્યાએ પોતાના નામનો ઉલ્લેખ કર્યો નથી, અન્યત્ર પણ કર્તાનો ઉલ્લેખ થયો નથી. તેથી કર્તા વિશે સીધી રીતે આપણને કોઈ પણ જાણ થતી નથી, પરંતુ તેમની કૃતિને તપાસતાં, તેમણે ચર્ચેલાં ગહન વિષયનો વિચાર કરીએ તો કર્તાની વિદ્વત્તા વિશે કોઈ શંકા રહેતી નથી. કોઈ સમર્થ આચાર્ય ભગવંત અથવાસ્થવિર ભગવંત આ ગ્રંથના રચનાકાર હોવા જોઈએ. જેઓ તત્ત્વજ્ઞ, સાધુના આચારોને માનનારાં, સમ્યક જ્ઞાનમાં
૩૦. પાટણ ભંડાર-હસ્તલિખિત ગ્રંથોનું સૂચિપત્ર ભાગ-૧.
૧. ક્રમાંક ૬૬૩- મરણસમાધિ- ૧૪ પત્ર. ૨. ” ૬૬૬- મરણવિભક્તિ ૬૬૧ ગાથા- ૫૦-૮૦. ૩. ” ૬૬૫- મરણસમાધિ. ગાથા
૩૯-૪૮. ૪. ” ૯૦૨-મરણસમાધિ પ્રાકૃત ગાથા - ૧૬૯-૧૯૬. • પાટણ ભંડાર ભાગ-૨.
ક્રમાંક નામ ( પત્ર ભાષા ગાથા સંવત ૧. ૬૫૬૯(૧) મરણવિધિ ૩૮ પ્રાકૃત - - ૨. ૬૮૪
૧૮ ” - - ૩. ૧૦૫૫૯(૮) " ( ૪૮-૯૨ ” પર વિ.સ.
૧૫૫૪ ૪. ૯૪૪૭(૮) મરણવિશોધિ ૨૩-૨૪ ” - ૫. ૧૮૯૦ મરણસમાધિ ૧૩ " -
