________________
મરણસમાધિઃ એક અધ્યયન
12
ગર્ભગત જીવના માતાપિતાને સંબંધિત અંગો, ગર્ભાવસ્થામાં મૃત્યુ પામનાર જીવની નરક કે દેવગતિમાં ઉત્પત્તિની વિચારણા, ગર્ભના ચાર પ્રકાર વગેરેનું અહીં વિસ્તારથી નિરૂપણ છે.
નારીજાતિના સંબંધમાં અહીં વિસ્તારથી વિચાર પ્રકટ કર્યો છે. ગાથા ૪૭, ૪૮માં સો વર્ષના આયુષ્યવાળો પુરુષ કેટલાં ચોખા ખાતેનોસંખ્યાપૂર્વક વિચાર છે. વળી ગાથા ૫૫માં દસ દશા (દસ અવસ્થા)ઓનું વર્ણન કરતાં કહ્યું છે કે:“સુખી જીવે ધર્મની આરાધના કરવી જોઈએ તેનાં કરતાં દુઃખી આત્માઓએ દુઃખનો નાશ કરવા માટે, સુખ પામવા માટે ધર્મની આરાધના વધુ કરવી જોઈએ, પુણ્યથી ઉત્તમ કુળ, જાતિ મળે છે.”
અહીંયુગલિયાઓનું સ્વરૂપ, તેમના સંસ્થાન તથા સંઘયણનું સ્વરૂપ કહ્યું છે. વર્ષના દિવસાદિનું પ્રમાણ સમજાવ્યું છે. અને તેમાં પણ મનુષ્યાદિના સંપૂર્ણ આયુષ્યમાં નિદ્રાદિના વિભાગો જણાવ્યાં છે અને ઉપદેશ આપ્યો છે કે ધર્મારાધનાનો કાળ બહુ થોડો છે માટે પ્રમાદનો ત્યાગ કરી પરમ ઉલ્લાસથી શ્રી જિનધર્મની આરાધના કરી માનવજીવનની સાચી સાર્થકતાપમુક્તિનું સુખ મેળવવું.
વૈરાગ્ય ભાવનાના ઉપદેશમાં કહે છે કે-દેહની સુંદરતામાં રાચનાર ખરેખર અજ્ઞાની અને મૂઢ છે. મલમૂત્રાદિથી અશુભ પદાર્થોથી અપવિત્ર એવા શરીરને ગમે તેટલાં વસ્ત્રાલંકારોથી શણગારશો તો પણ તે સુખ ક્ષણિક છે. કિંપાકફળની જેમ આ વિષયો ભયંકર દુઃખ આપનારા છે. ગ્રંથના સમાપનમાં કહ્યું છે કે -
અર્થ સાસરી ગાડું - નરી - મરણ – વેય – વદુર્ત
तह घत्तह काउं जे जह मुच्चह सव्व - दुक्खाणं ॥ ८ “જન્મ, જરા, મરણની વેદનાથી ભરેલું આપણું આ શરીર એક પ્રકારની ગાડી છે જેને પામીને સમસ્ત દુઃખોમાંથી મુક્તિ મળે તેવું કાર્ય કર.”
૮. તંદુવેયાલિય ગાથા ૧૭૭. જુઓ પઈન્શયસુત્તાઈપૃ.૬૨.
