________________
મરણસમાધિઃ એક અધ્યયન
157
જે સમાધિ અને બોધિની માગણી છે તે સમાધિ અને બોધિમાં અનંત જન્મોનો નાશ કરવાની શક્તિ છે. તેથી જ જૈન ધર્મમાં અવારનવાર પ્રભુ પાસે માગણી કરતી વખતે ભક્તજન બોધિબીજપૂર્વકની સમાધિની ઈચ્છા વ્યક્ત કરે છે.
જન્મ-મરણરૂપી દુઃખ અને કર્મનો ક્ષય કરનારો સમાધિમરણની મહત્તા ઠેર ઠેર ગવાઈ છે. મનુષ્યજીવનમાં સુંદરસામગ્રી મળ્યા પછી અરિહંત પરમાત્માના આલંબન દ્વારા પુણ્યશાળી જીવો સમાધિમરણ મેળવવા માટે તત્પર બને છે. આવી રીતે પંડિતમરણને વરેલા અનેકસિદ્ધપુરુષો પ્રાચીનકાળમાં થઈ ગયાનો આગમમાં ઉલ્લેખ છે.
પ્રસ્તુત કરણસમાધિકારે ઉત્તમમરણ શ્રેષ્ઠ, ઉત્તમમરણ માટે સમાધિની આવશ્યકતા વગેરે બતાવ્યા પછી તે સમાધિને આત્મસાત કરનારા વીર પુરુષોની યાદ તાજી કરી કેટલીક ગાથાઓ અહીં મૂકી છે. તે ગાથાઓમાં આવતાં દ્રષ્ટાંતોકથાઓમાંથી ઘણા પ્રચલિત છે અને અમુક જેવા કે જિનધર્મ શ્રેષ્ઠી, કમલશ્રી નામની સુંદર સ્ત્રીનું દ્રષ્ટાંત બહુ પ્રકાશમાં નથી પણ આવ્યાં.
મરણસમાધિ ગ્રંથ સંગ્રહગ્રંથ હોવાને કારણે અહીં આવેલી કથાઓવાળી ગાથા પણ આવશ્યક નિર્યુક્તિ, ઉપદેશમાલા, વ્યવહારભાષ્ય, નિશીથસૂત્ર, ઉત્તરાધ્યયનસૂત્રમાંથી લેવામાં આવી છે.
આગમસાહિત્યમાં દ્વાર ગાથા તથા સંગ્રહણી ગાથાનું પ્રચલન હતું, તેથી ઘણીવાર કથાઓ માટે ઘણી ગાથાઓ લખવાને બદલે એક અથવા બે ગાથાઓ લખાતી અને તેને માટે વિશેષ લંબાણ માટે આગળ બીજા ગ્રંથો જોવાતા. (અહીં કર્તાએ તે જ પ્રમાણે દ્વાર ગાથાનો પણ ઉપયોગ કર્યો છે.)
પાછળથી આ કથાઓ પ્રચલિત થવાને કારણે ઘણા વિદ્વાનોએ કલમ ચલાવી અને વિસ્તારપૂર્વક લખાયેલી કથાઓ પણ આપણને મળી તે આપણે આગળ ૨. “બોકિલાભવંત્તયાએ, નિરવસગ્ગવત્તિયાએ, ચૈત્યસ્તવ સૂત્ર-ગાથા ૨.
આરૂષ્ણ બોરિલાભ સમાવિરમુત્તમ દિંતુ લોગસ્સ સૂત્ર ગાથા ૬. દિzતેઅ વંધેઅ સવલોઅ ભાવિ અધ્ધભાવણેઅ પઈસ મે સમાહિ- અજિત
શાંતિ સૂત્ર ગાથા ૧૪. ૩. જુઓ પરિશિષ્ટ નં. ૧.
