________________
મરણસમાધિઃ એક અધ્યયન
55
ગ્રંથના કર્તા વીરભદ્રગણિ છે વીરભદ્રગિણિનો સમય વિક્રમ સંવત ૧૦૦૮ અથવા ૧૦૭૮ ગણાય છે. ૯
આ પ્રકીર્ણકની રચનામાં ગદ્ય અને પદ્યનું મિશ્રણ છે. શરૂઆતની દસ ગાથાઓ પછી અગિયારમા સૂત્રમાં ગદ્ય લેવામાં આવ્યું છે. બાકી પછી આખું પ્રકીર્ણક પદ્યમાં છે.
૭૧ ગાથાવાળાં આતુરપ્રત્યાખ્યાન પ્રકીર્ણકસૂત્રની વૃત્તિના રચનાકાર ભુવનતુંગસૂરિ છે. તથા ગુણરત્ન ગણીએ અવચૂરિની રચના કરી છે. ૧૦
“આતુર” એટલે રોગથી પીડાયેલો અથવા રોગની પીડા, વેદનાથી ઘેરાયેલો આત્મા; પ્રત્યાખ્યાન એટલે નિયમ. આમ રોગી આત્માને પરભવની આરાધના કરવાના અવસરે કરવા લાયક પ્રત્યાખ્યાનની વિવેચના અથવા સમજૂતિ જેમાં કરી છે તે આતુરપ્રત્યાખ્યાન.
આતુરપ્રત્યાખ્યાન પ્રકીર્ણકમાં સમાધિમરણ પામવા ઈચ્છનાર પુણ્યવાન આત્માઓના હિત માટે પંડિતમરણ તથા બાલમરણનું સંક્ષેપમાં નિરૂપણ છે. તથા રોગીએ અંતિમ સમયે કેવા ભાવ રાખવા તેની સમજણ આપી છે.
વળી કહ્યું કે, કામભોગોની લાલસા છોડવી જોઈએ, કારણ કામભોગથી નિવૃત્ત થયા વિના કોઈ કાળે કામભોગોથી તૃપ્તિ થતી નથી, એને સમજાવવા માટે ગાથા ૫૧મા સુંદર ઉદાહરણ આપ્યું છે કે જેમ તરણાં કે લાકડાઓથી અગ્નિ ઠંડો પડતો નથી, હજારો મહાનદીઓના પાણીથી પણ લવણસમુદ્ર પૂરાતો નથી તેમ આ આત્મા કોઈ દિવસ કામભોગોથી તૃપ્ત થતો નથી બલ્ક એની ઝંખનાના પરિણામ સ્વરૂપ તંદુલિયા મલ્યની માફક - ફક્ત આહારની ઈચ્છાથી સાતમી નરકે જાયછે -દુર્ગતિને પામે છે.
૯. પરણ્યસુત્તાઈ ભાગ ૧. પૃ.૧૮. બૃહટ્ટિપ્પનિકાકારે પણ વીરભદ્રનો સમય
સં.૧૦૭૮ કહ્યો છે. ૧૦. જૈન ગ્રંથાવલી. પૃ.૪૪. ૧૧. તાહિ વ મળી તવળગતો વા નહિં
न इमो जीवो सक्को तिप्पेउं कामभोगेहिं ॥५१॥
