________________
મરણસમાધિઃ એક અધ્યયન
32
જૈન ગ્રંથાવલી પ્રસ્તુત પ્રકીર્ણકની ૧૩૮ ગાથાઓ હોવાનું નોંધે છે. પં. અમૃતલાલ ભોજકે પઈષ્ણસુત્તાઈભાગ-૧માં પ્રસ્તુત પ્રકીર્ણકનું પ્રકાશન કર્યું છે તેમાં ૧૩૭ ગાથાઓ છે.
ગ્રંથની અંતિમ ગાથાઓમાંથી આપણને જાણવા મળે છે કે બૃહકલ્પ, કલ્પસૂત્ર, મહાનિશીથસૂત્ર તથા વ્યવહારસૂત્રનો આધાર લઈ પ્રસ્તુત પ્રકીર્ણકની રચના થઈ છે. "
ગચ્છાચાર ઉપર આનંદવિમલસૂરિના શિષ્ય વિજયવિમલ ગણિએ વિ.સ. ૧૬૩૪માં ૫૮૫૦ શ્લોકપ્રમાણ વૃત્તિની રચના કરી છે. ગચ્છાચાર ઉપર ત્રણ અવસૂરિ મળે છે – એક ૧૫૬ શ્લોકપ્રમાણ વાનરર્ષિની રચના, બીજી હર્ષકુલની ૧૬૦૦ શ્લોકપ્રમાણ, ત્રીજી ૪૦૦ શ્લોકપ્રમાણ અવચૂરિના કર્તા અજ્ઞાત છે. “
પ્રારંભમાં રચનાકારે ભગવંત મહાવીરદેવને નમસ્કાર કરીને ગચ્છનો આચાર, ગચ્છમાં રહેવાથી થતો લાભ, ઉત્તમ આચાર્ય તથા અધમ આચાર્યના લક્ષણ, સાધુ તથા સાધ્વીના આચારાદિનું વર્ણન કર્યું છે.
સંસારને અસાર જાણી, માબાપના વાત્સલ્યને તિલાંજલિદઈ, સંસારજન્ય કષ્ટોને દૂર કરવા માટે જે સાધુપણું અંગીકાર કરે છે તેઓના ગચ્છસુવિહિત ગચ્છ કહેવાય છે. આત્માર્થી સાધુઓના સમુદાયષ્પ ગચ્છમાં સાધુને રહેવાની અહીં ભલામણ કરી છે.
ગચ્છમાં આચાર્ય મુખ્ય હોય છે તેથી તેમની પરીક્ષા કરવાનો વિધિ દર્શાવ્યો છે; ઉન્માર્ગે ગયેલા આચાર્યને પણ વિનયાદિ ગુણવાળા શિષ્યો સન્માર્ગે લાવી દે છે. ગુરુને સન્માર્ગે વાળવાની વિધિનું અહીં વિસ્તારથી વર્ણન છે. ગચ્છમાં પૃચ્છા, પ્રતિપૃચ્છા જરૂર થવા જ જોઈએ, નહીં તો ગચ્છ સ્વચ્છંદી બની જાય.
૬૫. જૈન ગ્રંથાવલી. પૃ.૬૨. ૬૬. પણસુત્તાઈ-૧. પૃ.૩૩૭. ૬૭. ગચ્છાચાર ગાથા ૧૩પ
महानिसीह कप्पाओ ववहारो तहेव य ।
साहु - साहुणिअठ्ठाए गच्छायारं समुद्धरियं ॥ १३५ ॥ ૬૮. જૈન ગ્રંથાવલી. પૃ.૬૨.
