________________
185
મરણસમાધિ : એક અધ્યયન
એક સમયે વિહાર કરતાં મોટા પત્થરોવાળી ભૂમિ પાસે આવ્યાં. સૂર્યના કિરણોથી ભૂમિ સંતપ્ત હતી જાણે અગ્નિ સળગી રહ્યો હોય, વાયુ પણ ગરમ ફૂંકાતો હતો. આવા સમયે તપેલી શિલા પર બેસી જઈ અરણિક મુનિએ ૧૮ પાપસ્થાનકોનું પ્રત્યાખ્યાન કર્યું, દુષ્કૃત્યોની માફી માગી, સમસ્ત જીવસૃષ્ટિ સાથે ખમતખામણાં, ચાર શરણાંનો સ્વીકાર કરીને, મમતારહિત થઈ નવકારમંત્રના જાપપૂર્વક પાદપોપગમન સંથારો કર્યો. એક મુહૂર્તમાત્રમાં જ સુકુમાર શરીર માખણના પિંડની માફક ઓગળી ગયું. કાળધર્મ પામીને સુધર્મ દેવલોકમાં ગયા. (આધાર :) - ઉત્ત. વિવૃત્તિ. પૃ. ૩૦
- જૈન કથાકોષ-મુનિ છત્રમલ. પૃ. ૨૭. સમણભદ્ર ઋષિ
દંશમશક પરિષહ (મરણસમાધિ ગાથા ૪૯૦)
ચંપા નગરીમાં રિપુમર્દન નામના રાજા હતા. તેમનો એક પુત્ર સમણભદ્ર હતો. ધર્મઘોષ આચાર્ય પાસે દેશના સાંભળી વિરક્તિ થઈ અને તેથી દીક્ષા લીધી. દીક્ષા પછી શ્રુતજ્ઞાનની પ્રાપ્તિ કરી.
એક સમયે એકાકી વિહારરૂપ પ્રતિમા ધારણ કરી જંગલમાં રાત્રિના સમયે પાંચ પ્રહરનો કાયોત્સર્ગ કર્યો. કાયોત્સર્ગમાં જંગલમાં રહેલા ડાંસ મચ્છરોએ પહેલે પહોરે તીક્ષ્ણ મુખોથી સોયની અણી જેવા ડંખો માર્યા. બીજા પહોરે સ્થૂલ આકારવાળા ડાંસ મચ્છરોએ ‘ગણ’ શબ્દ કરીને ચારે બાજુથી આવીને ડંખ માર્યા, ત્રીજા અને ચોથા પ્રહરે નાના મોટા વિવિધ જાતિના ડાંસ મચ્છરોએ ડંખ માર્યા. પાંચમાં પહોરે (સૂર્યોદય સમયે) અકસ્માત ઉડેલી હજારો મધમાખીઓ તે મુનિના શરીર પર ચોંટી કરડવાનું શરૂ કર્યું.
ડાંસ મચ્છરોના પરિષહને પ્રકૃષ્ટ શુભ અધ્યવસાયથી સહન કરતાં મુનિરાજે પ્રશસ્ત ધ્યાનથી અને શુભ પરિણામથી કેવળજ્ઞાન, કેવળદર્શન પ્રાપ્ત કર્યું, આયુષ્યપૂર્ણ થયે સિદ્ધ થયા.
(આધાર :) - ઉત્ત. વિવૃત્તિ, પૃ. ૩૨.
