________________
મરણસમાધિઃ એક અધ્યયન
173
રાજાના અભિગ્રહથી અજાણ એવી દાસી રાજાને ક્રિયા દરમ્યાન સગવડ રહે તે માટે દિવામાં તેલ ઉમેરતી રહી. રાતભર દીપક ચાલુ રહ્યો. શરીરની કોમળતાને લીધે રાતભર ઊભું રહેવાથી શરીર અકળાઈ ગયું. છતાં પણ મનના પરિણામ શુદ્ધ રહ્યાં. સમભાવથી દેહત્યાગી સ્વર્ગમાં દેવ બન્યા.
(આધાર) - ઉપદેશમાલા, પૃ. ૩૨૪. મહાત્મા દમદંત
(મરણસમાધિ ગાથા ૪૪૩). હર્ષપુરના સમ્રાટ દમદંત વીરતામાં અનુપમ હતા. નામ માત્રથી દુશ્મનો કાંપતા હતા. એક વખત સંધ્યાના સમયે આકાશની સુંદરતા અને પછી થોડી ક્ષણોમાં પવનથી તેનો ક્ષય થતાં સંસારની નશ્વરતાને સમજી મુનિધર્મ સ્વીકારી યુદ્ધવીરમાંથી ધર્મવીર બન્યાં. ગામેગામ વિહાર કરતાં કરતાં હસ્તિનાપુરમાં પધાર્યા, અને બહાર જ કોઈ વૃક્ષ નીચે ધ્યાનસ્થ રહ્યાં. ઉદ્યાનમાં ફરવા નીકળેલા પાંડવોએ તેમને જોયા અને સહસા બોલી ઊઠ્યા “અહો ધન્ય છે આ મહાત્માને, ક્યાં રાજસી વૈભવ, અને ક્યાં આ દુષ્કર મુનિધર્મ.”
પાંડવોના ગયા પછી થોડીવારમાં કૌરવો નીકળ્યાં, મુનિને જોયાં અને ઓળખ્યાં. હર્ષપુરના રાજા દમદંત - જેમણે કૌરવોને ખરાબ રીતે હરાવેલા હતા એ યાદ આવ્યું. વેરભાવની વૃદ્ધિ થી. પાસે પડેલાં ઈંટ, પત્થરનો ઢગલો મુનિની ઉપર કર્યો. મુનિને ઘણી વેદના થઈ છતાં મુનિ સમભાવથી સહન કરતાં શાંત ઊભા રહ્યાં. પાંડવો જ્યારે ફરીને આવ્યાં ત્યારે મુનિને ન જોતાં દુઃખી થયાં અને સ્થિતિ સમજી ગયા, બધાં પત્થરો દૂર કર્યા, મુનિને થયેલી આશાતના બદલ ક્ષમાપ્રાર્થના તથા વંદન, અભિવાદન કરવા લાગ્યા.
પાંડવોના આવા સૌજન્યશીલ વ્યવહારથી રાગ અથવા કૌરવોની ધૃષ્ટતા પરષ આ મહર્ષિને ન થયો. શુકલધ્યાનની મસ્તીમાં એમણે બન્ને સમાન ગણ્યા. અને બન્નેનો કર્મછેદનમાં સરકાર નિમિત્તે ઉપકાર માન્યો. (આધાર) - આવશ્યક ચૂર્ણ ૧લો ભાગ પૃ.૪૯૨
ભાષ્યકથાઓ
-જિનવાણી સંપાદક-ૉ. નરેન્દ્ર ભાનાવત
