________________
મરણસમાધિઃ એક અધ્યયન
195
ક્રોધ ઉપર વિજય (મરણસમાધિ ગાથા ૪૯૭) એક વાલ બલદેવ, વાસુદેવ, દારુક, સત્યક, એક અશ્વ દ્વારા અપહૃત કરાયા. તે ચારે મહાઇટવીમાં આવી પહોંચ્યાં. રાતનો સમય થયો. ચારે જણ વારાફરતી એક જણે જાગીને ત્રણની રક્ષા કરવી એવું નક્કી કર્યું. તે પ્રમાણે પહેલા પહોરે દારુક જાગ્યો, ત્યારે પિશાચ ક્રોધે ભરાઈને ત્યાં આવ્યો અને કહ્યું - “હું આ ત્રણેને ખાઈ જઈશ.” દારુકે કહ્યું “એ બધાને મારતાં પહેલાં તારે મારી સાથે યુદ્ધ કરવું પડશે.”
દારુકની સાથે લડતાં લડતાં પિશાચ મોટો થતો ગયો. દારુકે ગમે તેમ એક પહોર પૂરો કરીને સત્યકને જગાડ્યો. સત્યકને પણ પિશાચે વ્યાકુળ કરી દીધો. તે પછી બળદેવ જાગ્યો. બળની સાથે બળ વપરાવાથી પિશાચ હજુ પણ વધવા લાગ્યો.
ચોથા પહોરે બલદેવે કૃષ્ણવાસુદવેને જગાડ્યો. પિશાચે તેને પણ કહ્યું- “હું આ બધાને ખાઈ જઈશ.” વિષ્ણુએ જવાબ આપ્યો – “હું છું ત્યાં સુધી તું મારા આશ્રિતોને કેવી રીતે ખાઈ શકીશ?”
પિશાચ સાથે તે પછી કૃષ્ણ મલ્લયુદ્ધ કર્યું. જેમ જેમ યુદ્ધ કરતાં ગયા તેમાં તેમ કૃષ્ણ પિશાચની પ્રશંસા કરતા ગયા તેથી પિશાચ નાનો થતો ગયો. એકદમ નાનો થતાં કૃષ્ણ તેને પોતાની નાભિમાં મૂકી દીધો.
સવાર પડતાં કૃષ્ણ તે ત્રણેને જગાડ્યા. તે ત્રણેને ઘૂંટણીએ ચાલતાં જોયા અને કારણ પૂછ્યું. પછી જવાબમાં કહ્યું – “માયાથી, ગુસ્સાથી ગુસ્સો વધે છે. અને તેથી તમારો પરાભવ થયો. ગુસ્સો, અગ્નિ, વિષ ઝાડ તે બધા વધે છે તે દોષ માટે જ છે. મેં તેની સાથે શાંતિથી યુદ્ધ કર્યું. શાંતિથી કોપાગ્નિને શાંત
કર્યો.”
આમ કૃષ્ણ ક્રોધ ઉપર વિજય મેળવીને પિશાચને જીતી શક્યા.
(આધાર :) - ઉત્ત. સૂત્ર. પૃ. ૭૧ આત્માનંદ ગ્રંથરત્નમાલા ૩૨મું રત્ન
