________________
મરણસમાઃિ એક અધ્યયન 149 પરિજનો કામ અથવા ભોગોનું પ્રલોભન આપે, લાલચ દેખાડે, સાધુ પ્રત્યે મમત્વભાવ દર્શાવે, આ બધા પ્રસંગે સંયમભાવથી રહિતસાધુ અપરિપક્વ (અસંવૃત્ત) સાધકમોહમૂઢ બને છે. ૧૪ જયારે મુમુક્ષ સાધક આ ઉપસર્ગોને પોતાની કસોટી માની સમભાવથી સહન કરે છે. અગ્નિમાં પડી જેમ સુવર્ણ વધુ તેજસ્વી બને છે. તેમ સમભાવથી ઉપસર્ગ સહનાર સાધુની આત્મિક શક્તિઓ વધુ ખીલી ઊઠે છે. શાસ્ત્રમાં અનેક જગ્યાએ આવા પરિષદોને જીતનાર શૂરવીર સાધકોના દષ્ટાંતો મળે છે. (ઝ) ભાવના :
માધ્યતે રૂતિ ભાવનાસંસાર ઉપરથી વૈરાગ્ય કરવા જેવું વારંવાર સ્મરણ કરવામાં આવે અને તે દ્વારા આત્માને મોક્ષસન્મુખ કરવામાં આવે તે “ભાવના મોક્ષમાર્ગના સાધક તથા શ્રાવકે નિત્ય ભાવવા જેવી બારભાવના જૈન શાસનને મળેલી અમૂલ્ય ભેટ છે. પરિષહ, ઉપસર્ગ દ્વારા કર્મનો ક્ષય કરનાર સાધકને જો આ ભાવનાઓનો સહારો ન હોય તો ફરીથી કર્મબંધનો પ્રશ્ન ઊભો થાય.
૧) અનિત્યભાવનાઃ-પ્રાણીનું જીવન પવનના અસ્થિર તરંગ જેવું ચંચળ છે. કાળનો ઝપાટો ક્યારે આવે અને ક્યારે ઊડી જશે એ કહેવાય નહીં. સંપૂર્ણ જીવન દરમ્યાન સારી રીતે પોષણ કરેલું શરીર પણ વાદળાંની પેઠે વિખરાઈ જાય છે. કાળ થાય એટલે દોરી તૂટતાં વાર લાગતી નથી. કુશના છેડા પર રહેલા પાણીના બિંદુ સમાન ચંચળ એવા આયુષ્યને જાણીને જીવનની અસ્થિરતા વિચારીને આત્મસ્વરૂપની ચિંતા કરવી તે અનિત્યભાવના. વૈભવ, પરિવારની ચિંતા છોડી, સચ્ચિદાનંદ એવા આત્માના સ્વરૂપનો બરાબર ખ્યાલ કરવો, જેનાથી કાયમને માટે અવ્યાબાધ-અપ્રતિહત નિત્ય સુખ પ્રાપ્ત કરી શકાય. ક્ષણવિનાશી એવા દુન્યવી પદાર્થોનો પોતે જ સ્વતઃ ત્યાગ કરે તો અનંત સુખ મળે અને પરાણે છોડવા પડે તો પારાવાર દુઃખ થાય.
૧૧૪. સૂત્રકૃતાંગ. દ્ધિ. અ. પ્ર.ઉ.ગાથા ૧૬-૧૭. ૧૧૫. એજન. ૩જુ અ. ૧લો ઉ. ૧૧૬. જુઓ પરિશિષ્ટ ન. ૨.
