________________
પ્રકરણ - ૧.૧ પ્રકીર્ણક સાહિત્ય ' तव-नियम-नाणरुक्खं आरूढो केवली अमियनाणी। तो मुयई नाणवुढेि भवियजणविबोहणट्ठाए । तं बुद्धिमएण पडेण गणहरा गिहिउं निरवसेसं ।
तित्थयरभासियाइं गंथंति तओ पवयणट्ठा ॥ . તપ-નિયમ-જ્ઞાનમય વૃક્ષ ઉપર આરૂઢ થઈને અનંતજ્ઞાની કેવળી ભગવંત ભવ્યજનોના બોધ માટે જ્ઞાન પુષ્પની વૃષ્ટિ કરે છે. ગણધર પોતાના બુદ્ધિના પટમાં તે બધાં જ પુષ્યોને ઝીલીને પ્રવચનમાળા ગૂંથે છે.
તીર્થકર દ્વારા પ્રતિપાદિત થયેલા અર્થને આધારે ગણધરો સૂત્રની રચના કરે છે. ગણધરો દ્વારા રચાયેલા ગણિપિટક દ્વાદશાંગી અથવા અંગપ્રવિષ્ટ થી પણ ઓળખાય છે. દ્વાદશાંગીથી ભિન્ન અંગબાહ્ય ગણાતાં શાસ્ત્રો પણ આગમમાં માન્ય છે તે ગણધરો દ્વારા નહીં પરંતુ સંપૂર્ણ શ્રુતજ્ઞાની એવા સ્થવિરો અથવા દસપૂર્વીઓ દ્વારા આગમને અનુસરીને રચાયાં. આગળ જતાં અંગબાહ્ય ગ્રંથોમાંથી ઉપાંગ, છેદ મૂલ, ચૂલિકા, પ્રકીર્ણકો છૂટા પાડવામાં આવ્યા.
હાલમાં શ્વેતાંબર મૂર્તિપૂજકોને માન્ય આગમો - ૧૧ અંગ, ૧૨ ઉપાંગ, ૬ છેદસૂત્ર, ૪ મૂલસૂત્ર, ૨ ચૂલિકાસૂત્ર, ૧૦ પ્રકીર્ણકસૂત્રો - એમ છ વિભાગમાં વહેંચાયેલા છે.
પ્રકીર્ણકસૂત્રો અત્યંત મહત્વપૂર્ણ હોવા છતાં તેમનું અધ્યયન અતિ અલ્પ પ્રમાણમાં થયું છે. (ક) વ્યાખ્યા અને લક્ષણઃ
પ્રકીર્ણકનો અર્થ પરચૂરણ (miscellaneous). જૈન સાહિત્યના બૃહદ્ ઈતિહાસમાં પ્રકીર્ણકનો અર્થ વિવિધ બતાવ્યો છે.
૧. વિ.આ.ભા. ૧૦૯૪-૯૫. આ.નિ. ૮૯-૯૦. ૨. અત્યં માફ સુ જેથતિ ના નિડા વિ.આ.ભા. ૧૧૧૯. ૩. જૈન સા. બુ. ઈ. ભાગ ૨. પૃ. ૩૪૫.
