________________
અષ્ટક પ્રકરણ
८४
પ-ભિક્ષા અષ્ટક
०४९॥ आवे छे. ठेभ:
अहरहर्नयमानो, गामश्वं पुरुषं पशुम् । वैवस्वतो न तृप्येत, सुराया इव दुर्मदी ॥१॥
આ ગાથામાં સમુચ્ચય અર્થવાળો શબ્દ ન હોવા છતાં સમુચ્ચય જણાઇ આવે છે. આ ગાથાનો અર્થ આ પ્રમાણે છે- “જેવી રીતે મદિરાનો વ્યસની મદિરાથી (=ગમે તેટલી મદિરા પીવા છતાં) તૃપ્ત થતો નથી, તેવી રીતે ગાય, અશ્વ, પુરુષ અને પશુને રોજ રોજ લઇ જતો યમદેવ તૃપ્ત થતો નથી. (૪).
यदुक्तं 'वक्ष्यमाणेन वा कारणेन' तदाह- अथवा प्रव्रज्याविरोधवर्तिनं सामान्य वा प्राणिनं प्रति पौरुषघ्या अन्वर्थघटनामाह
धर्मलाघवकृन्मूढो, भिक्षयोदरपूरणम् । करोति दैन्यात्पीनाङ्गः, पौरुषं हन्ति केवलम् ॥५॥
वृत्तिः- 'धर्मस्य' श्रुतचारित्रलक्षणस्य, 'लाघव'मपभाजनं कर्तुं शीलमस्य धर्मलाघवं वा करोति "अनुचितकारिणः खल्वार्हता" इत्यवर्णमुत्पादयति यः, स 'धर्मलाघवकृत्', तथा 'मूढो' मुग्धो यः सदानारम्भिविहितायामपि भिक्षायामसदारभ्यपि तदुचितमात्मानमाकलयन्मोहमाश्रयति, यो वा पूर्वोदितानि वृद्धाद्यर्थादीन्यटनविशेषणानि कुशास्त्रवासनावासितत्वेन नाश्रयति किमित्याह- "भिक्षया' भिक्षणेन 'उदरपूरणं' जठरपिठरविवरभरणं, 'करोति' विदधाति 'दैन्यात्' दीनवृत्त्या, अवस्थाया हनौचित्येन भिक्षणेन मनसोद्धतस्यापि परमार्थतो दीनत्वमेव, विदुषामलाध्यत्वादिति । 'पीनाङ्गो' रोगाद्यपीडितत्वेनोपचितदेहः । अनेन चेदमाह- रोगादिपीडितदेहो भिक्षयोदरं पूरयन्नपि नोपहन्ति पौरुषं, पौरुषस्य रोगादिभिरेव हतत्वादिति । इह च यतोऽसौ तस्मादिति वाक्यशेषो दृश्यः । 'पौरुषं' पुरुषभावं पुरुषकर्म वा पुरुषकारमित्यर्थः, 'हन्ति' विनाशयति, 'केवलं' यदि परं न पुनः पुरुषार्थ कञ्चन पुष्णाति । तथाहि-न तावत्तस्य धर्मार्थमोक्षार्थावसदारम्भित्वात्, नाप्यर्थार्थकामार्थो भिक्षाभोजित्वात्, भिक्षाकस्य ह्यर्थकामौ सतामप्रशंसनीयाविति, एवं च भिक्षया यः पौरुषं हन्ति, तस्य पौरुषं भिक्षैव हन्ति इति तत्प्राधान्यात्पौरुषत्री भिक्षेति व्यपदिश्यत इति ॥५॥
"वे पछी(नी यामi) 30 ते २९थी" मेम से रोतुं तने अंथ।२ ४ छઅથવા બીજી અવતરણિકા આ પ્રમાણે છે
પ્રવજ્યાથી વિરુદ્ધવર્તન કરનાર પુરુષને આશ્રયીને કે સામાન્ય જીવને આશ્રયીને પોરુષબી ભિક્ષાના अन्वनी (=शनी व्युत्पत्तिथी यता अर्थनी) घटनानेछ
શ્લોકાર્ધ– ધર્મની લઘુતા કરનાર જે ભિક્ષાથી પેટપૂર્તિ કરે છે તે કેવળ પુરુષાર્થને હણે છે. તથા જે મૂઢ ભિક્ષાથી પેટ પૂર્તિ કરે છે તે કેવળ પુરુષાર્થને હણે છે. જે પુષ્ટશરીરી દીનતાથી ભિક્ષા દ્વારા પેટપૂર્તિ કરે છે તે २. जठरपिटरविवरणभरणं पहनी शार्थ मा प्रभारी छ-2३५ तदान quोसने मरj.
