________________
અષ્ટક પ્રકરણ
૨૧૮
૧૮-અન્યશાસ્ત્રોક્ત માંસભક્ષણદૂષણ અષ્ટક
અન્ય પ્રકારના માંસભક્ષણનું વિધાન થતું નથી. અન્ય પ્રકારના માંસભક્ષણનું વિધાન ન હોવાથી તેનો નિષેધ–તેનાથી નિવૃત્તિ કરવાનો ઉપદેશ વ્યર્થ છે. આમ આગમબાહ્ય માંસભક્ષણના નિષેધ માટે નિવૃત્તિડું મહાપરાના નિવૃત્તિ મહાફળવાળી છે એ વચન અસંગત બને છે.
વાદીનો બીજો બચાવ અને તેનો ઉત્તર
શાસ્ત્રવિહિત માંસભક્ષણમાં દોષ નથી એટલે એ કરવું જ જોઇએ એમ નથી. શાસ્ત્રવિહિત માંસભક્ષણમાં દોષ નથી એનું તાત્પર્યાર્થ “કરવું હોય તો દોષ નથી'' એવો છે. આથી શાસ્ત્રવિહિત માંસભક્ષણ ન કરે તો દોષ નથી, બલ્બ મહાલાભ છે. આથી જ શાસ્ત્રોક્ત માંસભક્ષણથી નિવૃત્તિ કરાવવા નિવૃત્તિનુ મહાત્મા એ વચન સંગત છે. એ પ્રમાણે બચાવ પણ નહિ કરી શકાય. કારણ કે ગામ લોકૌર્તના—શાસ્ત્રવિહિત માંસભક્ષણ ન કરવામાં આવે તો દોષ લાગે છે એમ (મનુસ્મૃતિમાં) કહેવામાં આવ્યું છે. એટલે શાસ્ત્રવિહિત માંસભક્ષણથી નિવરિતુ મહાપતા એ વચન અસંગત જ રહે છે. (૬)
दोषकीर्तनमेव दर्शयन्नाहयथाविधिनियुक्तस्तु, यो मांसं नाति वै द्विजः । स प्रेत्य पशुतां याति, सम्भवानेकविंशतिम् ॥७॥
वृत्तिः- यो यो विधिः शास्त्रीयन्यायो यथाविधि, तेन नियुक्तो युक्तो व्यापारितो वा गुरुभिः, યથાવિનિયુવત્ત ', “તુશઃ પુન:શબ્દાર્થ, તારા વૈવે કયો - વિધિના માંસમાવિન નિલેષ પવ, યથાવિનિયુવતઃ પુનઃ, “ઘ' નિર્વિનામ, “માં” શિત, “ર” નૈવ, ‘ત્તિ' મુદ્દો, “' કૃતિ નિપાતો વાવસ્થાનાવાર્થ, “દિન' વિ:, “રા' રતિ દિન:, ત્ય’ પત્નો “પશુતા' તિર્થભાવ૫, 'याति' प्राप्नोति, कियतो भवान् यावदित्याह- सम्भवनानि 'सम्भवा' जन्मानि, तान् ‘सम्भवान्,' 'एकविंशतिम्' एकेनाधिका विंशतिस्तामिति ॥७॥
શાસ્ત્રવિહિત માંસભક્ષણ ન કરવામાં દોષ છે એમ (મનુસ્મૃતિમાં) જે કહેવામાં આવ્યું છે તેને જ બતાવતા ગ્રંથકાર કહે છે –
શ્લોકાર્થ– યજ્ઞ વગેરેમાં વિધિપૂર્વક નિયુક્ત જે બ્રાહ્મણ માંસભક્ષણ ન કરે તે પરલોકમાં ૨૧ ભવો સુધી પશુપણાને પામે છે. (૭)
ટીકાર્થ– ગાથામાં રહેલ “તુ' શબ્દ વિશેષતા બતાવવાના અર્થવાળો છે. તેનો પ્રયોગ આ પ્રમાણે છે– વિધિથી માંસભક્ષણ ન કરનાર નિર્દોષ જ નથી=દોષિત જ છે, અને યજ્ઞ વગેરેમાં વિધિપૂર્વક નિયુક્ત (=ગુરુઓથી યજ્ઞાદિની ક્રિયામાં નિમાયેલ) થયો હોવા છતાં જે બ્રાહ્મણ માંસભક્ષણ ન કરે તે પરલોકમાં એકવીસ ભવો સુધી પશુ તરીકે ઉત્પન્ન થાય છે.' (૭).
प्रोक्षितादिविशेषणाभावे मांसस्य भक्षणे प्रवृत्त्यभावेन निवृत्तेरफलत्वात् प्रोक्षितादिवि૧. મનુસ્મૃતિ અ.પ. શ્લોક-૩૫.
