________________
( ૮ )
ધર્મરત્ન પ્રકરણ ન હોય. તેમ ગુણરૂપી ધનવડે રહિત છને ધર્મરૂપી રત્ન પણ સુલભ નથી.
ટીકાથ–“રા” શબ્દ દષ્ટાંતને માટે છે. એટલે જે પ્રકારે પ્રસિદ્ધ એવું ચિંતામણિ રત્ન સુલભ-સુખે પામી શકાય તેવું નૈષ-નથી જ. કોને ? તુચ્છ વિભવવાળાને–અલપ ધનવાળાને સુલભ નથી; કારણ કે તે રત્નના મૂલ્ય એટલે પિતાને વૈભવ નથી, તે જ પ્રકારે આગળ કહેવાશે તેવા ગુણેનું જે વિશેષે કરીને હોવું તે સુખજિમ કહેવાય છે અથવા ગુણોરૂપી જે વિભવ-વિભૂતિ તે ગુણજિક કહેવાય છે, તેણે કરીને વજિત-રહિત એવા, વિથા અહીં પ્રાકૃત શૈલીથી નિ દીર્ઘને સ્થાને હસ્વ થયે છે. કથાનાં એટલે પંચેંદ્રિય જીને ધર્મરત્ન સુલભ નથી. જીવ શબ્દના અર્થ માટે કહ્યું છે કે –“દ્વીંદ્રિય ત્રીદ્રિય અને ચતુરિંદ્રિયે પ્રાણ કહેવાય છે, વનસ્પતિઓ ભૂત કહેવાય છે, પંચેન્દ્રિય જીવ કહેવાય છે, અને બીજા સત્વ કહેલા છે.” ગાથાને છેડે મ િશબ્દ કહેલ છે, તેને અહીં સંબંધ કરવાથી તેને ભાવાર્થ આ પ્રમાણે જાણુ-વિકલેંદ્રિયાને તે ધર્મપ્રાપ્તિ છે જ નહીં અને પંચૅક્રિય છે તેની યોગ્યતાના હેતુરૂપ ગુણેની સામગ્રી રહિત હોય તો તેમને પણ ધર્મરૂપી રત્ન સુલભ નથી. એવો સંબંધ કરો. ૩.
કેટલા ગુણવાળો જીવ તે ધર્મની પ્રાપ્તિને વેગ્ય હોય? એવા પ્રશ્નની શંકા કરીને કહે છે –
इगवीसगुणसमेो, जोगो एयस्स जिणमए भणिओ । तदुवजणम्मि पढमं, ता जइयव्वं जो भणियं ॥ ४ ॥
મૂલાથ–એકવીશ ગુણવાળે જીવ આ ધર્મરત્નને યોગ્ય છે. એમ જિનમતને વિષે કહેલું છે. તેથી તેને ઉપાર્જન કરવામાં
૧ પુણ્યરૂપી વૈભવ સમજવો. ૨ નુ પાઠાન્તર.
